Η διαθήκη του Πλάτωνα

 Ο Διογένης Λαέρτιος,  η Διαθήκη του Πλάτωνα και τα επιγράμματα που αφιερώθηκαν σ αυτόν

Η γνώση που έχουμε σήμερα για τους αρχαίους φιλοσόφους θα ήταν πολύ μικρότερη χωρίς το τεράστιο έργο του Διογένη Λαέρτιου. Είναι ο καλύτερος  βιογράφος της αρχαιότητας και μόνο το έργο του Πλούταρχου, Βίοι Παράλληλοι, μπορεί να θεωρηθεί ως εφάμιλλη βιογραφική ιστορική πηγή. Ο Πλούταρχος βιογραφεί κυρίως ιστορικά πρόσωπα, Ρωμαίους και Έλληνες και όχι φιλόσοφους.Το έργο  χαρακτηρίζεται από πληρότητα. Καλύπτει χρονολογικά την Ιστορία  της Ελληνικής φιλοσοφίας για 7 αιώνες. Πρόκειται για μια σύνθεση από δεκάδες αρχαίες πηγές, που οι περισσότερες έχουν χαθεί και  επιζούν μέσα από τη δεκάτομη αυτή εγκυκλοπαίδεια της Φιλοσοφίας. Για παράδειγμα, ενώ το έργο του Ηράκλειτου Περί Φύσεως δεν σώθηκε, δεκάδες χωρία τού  έχουν διασωθεί μέσα από το έργο του Διογένη. Το ίδιο ισχύει και για τον Επίκουρο σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, εφόσον ο Διογένης διασώζει ολόκληρα κείμενα και όχι μόνο αποσπάσματα. Αυτό μας κάνει να θεωρήσουμε ως επουσιώδη κάποια δευτερεύοντα φιλολογικά ελαττώματα του έργου, όπως η ακατάστατη τοποθέτηση του υλικού, η αστάθεια του ύφους, απροσεξίες στη σύνταξη και η υπέρμετρη χρήση ανεκδοτολογικού υλικού που κατά κάποιους αφαιρεί από την ιστορική αξία του έργου.

Το Δεκάτομο έργο του Διογένη «Βίοι και γνώμαι των εν φιλοσοφία ευδοκιμησάντων και των εκάστη αιρέσει αρεσκόντων εν επιτόμω συναγωγή» Περιεχόμενα

1. Α΄ τόμος: Η έννοια και η αποστολή της φιλοσοφίας. Τρόπος δόμησης του έργου. Οι επτά σοφοί της αρχαίας Ελλάδας

2. Β΄ τόμος: Προσωκρατικοί και Σοφιστές. Σωκράτης και μαθητές του ( Συνολικά 17 βιογραφίες )

3. Γ ΄τόμος: Πλάτωνας.

4. Δ΄ τόμος: Μαθητές του Πλάτωνα ( 10 βιογραφίες )

5. Ε΄ τόμος: Αριστοτέλης και περιπατητικοί φιλόσοφοι ( 5 βιογραφίες )

6. Στ΄ τόμος: Κυνικοί φιλόσοφοι

7. Ζ΄ τόμος: Ζήνωνας ο Κιτιεύς και Στωική φιλόσοφοί

8. Η΄ τόμος: Πυθαγόρεια Σχολή και Εμπεδοκλής.

9. Θ΄ τόμος: Παρμενίδης και Ελεατική σχολή. Ηράκλειτος και Ξενοφάνης

10. Ι΄ τόμος: Επίκουρος

Διογένης Λαέρτιος Τόμος Γ, κεφ. 40 -45. ( Απόσπασμα από ελεύθερη απόδοση της βιογραφίας Πλάτωνα, Διογένη Λαέρτιου από τον υποφαινόμενο)

Πέθανε το 13ο χρόνο της βασιλείας του Φίλιππου⁵⁸ κατά τη μαρτυρία του Φαβωρίνου⁵⁹. Ο Θεόπομπος αναφέρει επιτιμητικά σχόλια του τελευταίου, ως και  παροιμιακές (σκωπτικές) φράσεις του Φίλωνα για τις ψείρες του Πλάτωνα. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή ο Πλάτωνας πέθανε από ψειρίαση.

3.41 Τάφηκε στην Ακαδημία στην οποία πέρασε τη ζωή του μελετώντας και γράφοντας. Αυτός είναι και ο λόγος που η μέθοδος συστηματικής πνευματικής  μελέτης και μαθητείας ονομάστηκε Ακαδημαϊκή. Η ταφή του ήταν πάνδημη. Στη Διαθήκη του έγραψε: «Τα ακόλουθα καταλείπει και διαθέτει κατά τη βούληση του ο Πλάτωνας. Η περιοχή των Ιφιστιάδων⁶⁰, η οποία βόρεια ορίζεται από τον δρόμο που έρχεται από το ιερό του Κηφισού, νότια από τον ναό του Ηρακλή  των Ιφιστιάδων, ανατολικά και δυτικά, αντίστοιχα με τις ιδιοκτησίες Φρεάρριου  Αρχέστρατου και Χολλιδέα Φίλιππου, να μην πουληθεί ποτέ αλλά να μείνει στην κατοχή του Αδείμαντου⁶¹, όσο αυτός είναι ζώντανος.

3.42 Ομοίως και η περιοχή των Ειρεσιδών, την οποία μου πούλησε ο Καλλίμαχος, η οποία ορίζεται από τις πιο κάτω ιδιοκτησίες:  Βόρεια και ανατολικά με τα κτήματα του Μυρρινούσιου Ευρυμέδοντα, νότια με κτήμα Ξυπεταιώνα Δημόστρατου και δυτικά εφάπτεται στον ποταμό Κηφισσό. Αφήνω ομοίως τρεις ασημένιες μνές⁶², μια ασημένια φιάλη αξίας 165 δραχμών, ένα ποτήρι βάρους 45 δραχμών. Σε χρυσό αφήνω δακτυλίδι και ενώτια βάρους 4,5 δραχμών. Να εισπραχθεί το χρέος του λιθοτόμου Ευκλείδη προς εμένα ύψους τριών μνων. Από τους δούλους μου καταλείπω στον γιο μου τους Τύχωνα, Βίκτα, Απολλωνιάδη και Διονύσιο ενώ απελευθερώνω την Άρτεμη.

3.43 Δεν αφήνω χρέη. Ορίζω ως υπεύθυνους εκτέλεσης της Διαθήκης τους Λεωσθένη, Σπεύσιππο, Δημήτριο, Ηγία, Ευρυμέδοντα, Καλλίμαχο και Θράσιππο. Στον τάφο του έβαλαν τα ακόλουθα επιγράμματα:«Εδώ ξεκουράζεται ο θείος Αριστοκλής⁶³, που απ’ όλους τους βροτούς ξεχώρισε στο ήθος και στη σύνεση.Αν πρέπει να ονομάσουμε τον κατ’ εξοχήν έπαινο σοφίας κερδίσαντα, σ’ αυτόν δίκαια τον απονέμουμε, χωρίς φθόνο.»

3.44 Άλλα επιγράμματα για τον Πλάτωνα: 

Α.«Η γη το σώμα του θείου Πλάτωνα σκεπάζει, του γιου του Αρίστωνα που η ψυχή του, των μακάριων θεών  ομοιάζει. Όλοι οι καλοί κ αγαθοί άνθρωποιστην οικουμένη τον τιμούν, γιατί γνώρισαν πόσο στη θεϊκή σοφία  έμοιαζε η ζωή του.» 

Β« Αετέ γιατί γυρνάς πάνω απ’ το μνήμα; Πες μου, εκεί ψηλά που τριγυρνάς ποια κάστρα θεών και έναστρους ουρανούς κοιτάζεις; Είμαι η εικόνα της του Πλάτωνος ψυχής που φώλιασε στον Όλυμπο, το δε σώμα του κρατά η γη της Ατθίδας⁶⁴  

3.45 Επίγραμμα του Διογένη Λαέρτιου για τον Πλάτωνα: « Αν ο Απόλλωνας δεν έφερνε στη γη της Ελλάδας τον Πλάτωνα, πώς θα υπήρχε η θεραπεία ψυχής που προσφέρουν τα θεία του συγγράμματα; Όπως ο Φοίβος γέννησε τον Ασκληπιό, θεραπευτή των ανθρωπίνων σωμάτων, ομοίως γέννησε τον Πλάτωνα, γιατρό των ανθρωπίνων ψυχών.»Άλλο επίγραμμα: «Δώρα του Φοίβου στην ανθρωπότητα, Ασκληπιός και Πλάτωνας, θεραπευτές, αντίστοιχα, ψυχής και σώματος, γάμος θεϊκός στην πόλη που έκτισε στον εαυτό του, στο πεδίο του Ζηνός»

Σημειώσεις που αναφέρονται στο απόσπασμα:

58. Φίλιππος της Μακεδονίας, πατέρας του Αλέξανδρου. Ο Πλάτωνας πέθανε το 347 π.Χ.

59. Φαβωρίνος, απομνημονεύματα Τόμος 3ος 

60. Ιφιστιάδες: περιοχή κοντά στον Κεραμικό.

61. Αδείμαντος: Γιός του Πλάτωνα. Φέρει το όνομα του μεγαλύτερου αδελφού του που πέθανε το 382 π.Χ.

62. Μια Μνα = εκατό δραχμές . Μια δραχμή = έξι οβολοί

63. Αριστοκλής = Το πρώτο όνομα του Πλάτωνα

64. Ατθίδα: Κόρη του Κραναού, βασιλιά της Αθήνας, που έδωκε το όνομα της στη γη της Αττικής

Ασκήσεις με αναδρομικές ακολουθίες

 

Δ΄ Προσωπογραφία Ιούδα: Αντισημιτισμός, οι Εβραίοι στο ρόλο των αποδιοπομπαίων μεταξύ των λαών

Αιτίες και θλιβερά αποτελέσματα

1.       Η προδοσία του Ιούδα λειτούργησε ως το διαχρονικό πρόσχημα για τον διωγμό των Ιουδαίων. Γλωσσικά οι λέξεις Ιούδας και Ιουδαίος είναι σχεδόν ταυτόσημες και συνέβαλαν στην ενοχοποίηση του Εβραϊκού έθνους στο συλλογικό ασυνείδητο των χριστιανικών λαών.

2.       Η συλλογική κραυγή των Ιουδαίων στην Καινή Διαθήκη «καί αποκριθείς πάς ο λαός είπε Τό αίμα αυτού εφ ημάς καί επί τά τέκνα ημών»¹. Οδηγεί στην ενοχοποίηση των Εβραίων στο Χριστιανικό συλλογικό ασυνείδητο και στην σχεδόν αθώωση του Πιλάτου ο οποίος χαρακτηρίζεται ως θύμα της Εβραϊκής δολιότητας και των εκβιασμών, ενώ έπρεπε να μοιράζεται την ενοχή μαζί τους.

3.       Ο μεσαιωνικός μύθος του περιπλανώμενου Ιουδαίου συνέβαλε στο χαρακτηρισμό των Εβραίων ως καταραμένων να είναι απάτριδες. Ο περιπλανώμενος Ιουδαίος² είναι η χριστιανική εκδοχή του Κάιν

4.       Ήδη ο Παύλος τον 1^ο αιώνα μ.Χ. στιγματίζει στις επιστολές³  τους Εβραίους ως τους ένοχους για το φόνο του Ιησού: «ὑμεῖς γὰρ μιμηταὶ ἐγενήθητε, ἀδελφοί, τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ Θεοῦ τῶν οὐσῶν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὅτι τὰ αὐτὰ ἐπάθετε καὶ ὑμεῖς ὑπὸ τῶν ἰδίων συμφυλετῶν καθὼς καὶ αὐτοὶ ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων, τῶν καὶ τὸν Κύριον Ἰησοῦν ἀποκτεινάντων καὶ τοὺς ἰδίους προφήτας, καὶ ἡμᾶς ἐκδιωξάντων, καὶ Θεῷ μὴ ἀρεσκόντων, καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐναντίων,..»

5.       Η διασπορά των Ιουδαίων  στην οικουμένη λόγω της καταστροφής της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους  το 70 μ.Χ. ερμηνεύτηκε ως «Θεία δίκη» και καταδίκη των Ιουδαίων από τον ίδιο τον Θεό για τη σταύρωση του Ιησού.

6.       Με την ανακήρυξη του Χριστιανισμού ως επίσημης Θρησκείας της Ρωμαϊκής θρησκείας στιγματίστηκαν ως θεοκτόνος λαός.

7.       Ο απομονωτισμός των Εβραίων, η προσήλωση τους στα πάτρια έθιμα, η άρνηση τους για συγχρωτισμό  με τους άλλους λαούς και προσηλυτισμό στον χριστιανισμό ήταν επαρκής πρόφαση για να χαρακτηριστούν ως μισάνθρωποι.

8.       Κατά το μεσαίωνα οι Εβραίοι ζούσαν σε γκέτο. Είχαν μειωμένα δικαιώματα και όπως τον Ιούδα, τους ανατέθηκε το αμαρτωλό επάγγελμα της εμπορίας του χρήματος, αφού ο δανεισμός με τόκο θεωρείτο αμαρτία για τους χριστιανούς.

9.       Αρχέτυπο: Ο Εβραίος τοκογλύφος που κυριολεκτικά ή μεταφορικά πίνει το αίμα αυτών που του χρωστούν .Παράδειγμα: Κωμωδία Σαίξπηρ,  Ο έμπορος της Βενετίας. Η σκιαγράφηση του απεχθούς χαρακτήρα του  Εβραίου τοκογλύφου Σάυλοκ .

10.   Ο αντισημιτισμός υπάρχει και στους εκκλησιαστικούς ύμνους της μεγάλης Εβδομάδας «σήμερα τω Σταυρώ προσήλωσαν οι Ιουδαίοι τον Κύριον, τον διατεμώντα την θάλασσαν ράβδω και διαγαγώντα αυτούς εν τη ερήμω» «Επί τη προδοσία ουκ ηρκέσθησαν, Χριστέ, τα γένη των Εβραίων, αλλ’ εκίνουν τας κεφαλάς αυτών μυκτηρισμόν και χλεύην προσάγοντες. Αλλά δος αυτοίς, Κύριε, κατά τα έργα αυτών, ότι κακά σου εμελέτησαν». «Των θεοκτόνων ο εσμός, Ιουδαίων έθνος το άνομον ..” «Αλαζών Ισραήλ, μιαιφόνε λαέ, τι παθών τον Βαραββάν ηλευθέρωσας, τον Σωτήρα δε παρέδωκας σταυρώ»⁴. 

11.   Ενώ όμως ο αντισημιτισμός της ανατολικής εκκλησίας παρέμεινε θεωρητικός κατά το πλείστον, στη δυτική εκκλησία οδήγησε σε περαιτέρω διώξεις και  γκετοποίηση. Η Καθολική Τέταρτη Σύνοδος του Λατεράνου⁵, το 1215 μ.Χ. πήρε μεταξύ άλλων τις ακόλουθες αποφάσεις:

-          67^ος Κανόνας: Εξοντωτικές οικονομικές ποινές κατά των Εβραίων με πρόσχημα την τοκογλυφία τους εις βάρος των χριστιανών. 

-          68^ος Κανόνας: Επιβάλλεται το σημάδεμα των Εβραίων με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που έφεραν στα ρούχα τους, τον τροχίσκο. Επίσης απαγορεύονταν οι γάμοι και οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ χριστιανών και Εβραίων.

-          69^ος κανόνας: απαγόρευση ανάληψης δημοσίων αξιωμάτων από Εβραίους εκτός και αν προσηλυτιστούν στον χριστιανισμό. Επιπλέον οι Εβραίοι υποχρεώθηκαν να ζουν σε συγκεκριμένες περιοχές (Γκέτο) κάθε χριστιανικής πόλης.

12.   Το γεγονός ότι οι Εβραίοι, παρά την υποδεέστερη κοινωνική τους τάξη και τις διακρίσεις κατάφεραν να ευημερούν, δανείζοντας εντόκως ευγενείς και βασιλιάδες στη μεσαιωνική Ευρώπη, είχε ως αποτέλεσμα μαζικούς εκτοπισμούς⁵ και σφαγές. Μετά από κάθε εκτοπισμό η ντόπια Φεουδαρχία έπαιρνε τον πλούτο των Εβραίων και τα θησαυροφυλάκια των ευγενών και των βασιλιάδων γέμιζαν.

13.   Το αποκορύφωμα του αντισημιτισμού στον 20^ο αιώνα ήταν οι ναζιστικοί νόμοι της Νυρεμβέργης⁷. Αυτές οδήγησαν στην εξόντωση, με βιομηχανικό τρόπο, 6 εκατομμυρίων Εβραίων κατά το Β παγκόσμιο πόλεμο στα κολαστήρια του Άουσβιτς, της Τρεπλίνκα, του Μπούχεντβαλτ.

Σημειώσεις

1.       Ματθαίος ΚΖ 25.

2.       Όταν ο Ιησούς Χριστός οδηγούνταν στον Γολγοθά, φέροντας τον βαρύ Σταυρό διερχόμενος μπροστά από το κατάστημα ενός Εβραίου που έφερε το όνομα Αχασβήρος, οι Ρωμαίοι στρατιώτες ζήτησαν απ΄ αυτόν να κρατήσει για λίγο χρόνο εκείνος τον Σταυρό προκειμένου να ξεκουραστεί ο Ιησούς. Ο Αχασβήρος όχι μόνο αρνήθηκε αλλά γυρνώντας προς τον Ιησού είπε: "βάδιζε, βάδιζε". Τότε ο Ιησούς στρέφοντας το βλέμμα του σ΄ αυτόν του απάντησε: "Βάδιζε και εσύ και να διατρέξεις όλη τη γη, χωρίς να σταθείς πουθενά, μέχρις ότου εγώ επιστρέψω από την Βασιλεία των ουρανών εις την Γην." Από δε της επομένης, σύμφωνα πάντα με την παράδοση αυτή ο Αχασβήρος άρχισε να παριπλανιέται και να περιφέρεται συνεχώς ανά την υφήλιο.

3.       Α Θεσσαλονικείς Β 14-16.

4.       Επιτάφιος θρήνος Μεγάλη Παρασκευή.

5.       Η Καθολική Τέταρτη Σύνοδος του Λατερανού, θέσπισε ειδική ενδυμασία για Εβραίους και  Μουσουλμάνους.

6.       Διωγμοί ( εκτοπίσεις ) Εβραίων στην μεσαιωνική Ευρώπη : Α) Αγγλία 1290 μ.Χ. Β) Γαλλία 1394 Γ) Ισπανία 1492.

7.       Θεσπίστηκαν το 1935 από το χιτλερικό καθεστώς με πρόσχημα την προστασία του Γερμανικού αίματος από επιμειξίες και αφαιρούσε όλα τα πολιτικά δικαιώματα των Εβραίων.