Συμπόσιο Πλάτωνος: Σωκράτους έπαινος Αλκιβιάδη μέρος Β

 Αλκιβιάδης: Συμπότες θα επιχειρήσω να εγκωμιάσω το Σωκράτη με παρομοιώσεις, όχι για να τον διακωμωδήσω, αλλά για να τον παρομοιάσω και παρουσιάσω αντικειμενικά. Μοιάζει ο περιγραφόμενος με τους Σιληνούς¹ που βρίσκουμε στα εργαστήρια των γλυπτών. Η ομοιότητα έγκειται στο ότι αν και εξωτερικά άσχημος, εσωτερικά έχει πλούσιο ψυχικό κόσμο. Αν ανοίξεις  αυτή τη χοντροκομμένη κασέλα μέσα βρίσκεις αγάλματα θεών.

Ο Σωκράτης μοιάζει με το σάτυρο Μαρσύα².  Ούτε εσύ Σωκράτη δεν αμφισβητείς ότι στην εξωτερική εμφάνιση μοιάζεις με σάτυρο. Μοιάζεις δε στο Μαρσύα και στην υπεροψία, παρουσιάζοντας  μαστιγωτική ειρωνεία προς τους συνομιλητές σου των οποίων καυτηριάζεις την άγνοια. Επιπλέον Σωκράτη μοιάζεις με τον Μαρσύα επειδή αμφότεροι είστε αυλητές. Ο σάτυρος μάγευε τους ανθρώπους με τη γλυκιά μουσική που έπαιζε με τον αυλό, εσύ Σωκράτη μας μαγεύεις με τον άρτιο φιλοσοφικό σου λόγο. Όταν ακούμε κάποιον άλλο να αγορεύει, ακόμα και να είναι πολύ καλός ρήτορας, συνήθως μένουμε αδιάφοροι. Όταν όμως ο ακροατής ακούει εσένα ή κάποιο άλλο απλώς να επαναλαμβάνει τα λόγια σου, ενθουσιάζεται, μένει εκστατικός.

 Αν δεν κινδύνευα να λοιδορηθώ επειδή είμαι μεθυσμένος, θα έδινα και όρκο για να σας πείσω τι αναστάτωση έφεραν και φέρουν ακόμα μέσα μου οι λόγοι του. Όταν ακούω τους βαθυστόχαστους στοχασμούς του νιώθω μέγιστη συγκίνηση όπως οι μύστες στα μυστήρια των Κορυβάντων³. Αναστατώνουμε από το βάθος των συλλογισμών του και ενίοτε τα δάκρυα μου κυλούν ποτάμι. Η αναστάτωση αυτή δεν αφορά μόνο το άτομο μου γιατί και οι υπόλοιποι ακροατές του, καθώς παρατήρησα, λίγο  πολύ το ίδιο αντιδρούν. Όταν άκουα τον Περικλή να μιλά, αντιλαμβανόμουν τη ρητορική του δεινότητα. Εντούτοις ο λόγος του δεν μου έφερνε την αναστάτωση που μου φέρνει ο λόγος αυτού του «Μαρσύα» της ρητορικής που  με έκανε να νιώθω πως δεν αξίζει να ζω στην κατάσταση της άγνοιας που βρίσκομαι.  Και δεν μπορείς να πεις Σωκράτη ότι όλα αυτά που λέω για σένα είναι υπερβολές. Αν ξαναγινόμουν μαθητής σου, δεν θα έμενα αμέτοχος, θα με αναστάτωνες το ίδιο. Θα με έκανες να αισθανθώ τις ελλείψεις του εαυτού μου και ότι αντί να αυτό-βελτιωθώ αναλώνομαι στην υπηρεσία των κοινών υποθέσεων της πόλεως⁴. Είναι τα λόγια του μεθυστικά σαν το τραγούδι των σειρήνων. Γι’ αυτό βουλώνω τα αυτιά μου, το βάζω στα πόδια τρέχοντας, για να μην γεράσω πριν την ώρα μου, καθισμένος δίπλα του και ακούγοντας τη διδασκαλία του.

Ο δάσκαλος μου, μόνος αυτός, με έκανε να νιώθω συστολή απέναντι του που εκφράζεται με υπακοή στις διδαχές του. Κανένας άλλος άνθρωπος δεν έχει καταφέρει να τιθασεύσει έτσι τον ατίθασο χαρακτήρα μου. Όταν απομακρύνομαι από αυτόν η συστολή χάνεται και υποκύπτω στην μεγάλη δημοτικότητα μου. Προσπαθώ λοιπόν να τον αποφύγω για να ζω μέσα στη δημοτικότητα μου, όμως όταν τον δω νιώθω όπως ένα παιδάκι  που έκανε αταξία μπροστά στο γονιό του. Τα συναισθήματα μου γι’ αυτόν αλλοπρόσαλλα. Άλλοτε σκέφτομαι πως αν χανόταν από τον κόσμο θα ήμουν χαρούμενος. Αν όμως η μοίρα μου τον στερούσε θα ήμουν πολύ δυστυχισμένος. Δεν ξέρω λοιπόν τι να κάνω με αυτό τον άνθρωπο. Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε.

Αυτός ο «σάτυρος» με το γλυκύτατο λόγο του φέρνει το πλήθος των μαθητών του σε αυτή την κατάσταση εξάρτησης.  Θα επιχειρηματολογήσω όμως περαιτέρω για να αποδείξω την απίστευτη, σχεδόν μαγική, δύναμη του λόγου του. Κανένας σας δεν έχει αντίληψη της προσωπικότητας αυτού του ανθρώπου. Ο Σωκράτης νιώθει έντονη ερωτική συγκίνηση για τους ωραίους νέους. Από την άλλη δηλώνει άγνοια

επί παντός επιστητού. Η συμπεριφορά του δείχνει ομοιότητα με τους σιληνούς. Εξωτερικά άσχημος και εσωτερικά  καλλιεργημένος με το παραπάνω άνθρωπος. Ο ψυχικός του κόσμος διαθέτει πλούτο σωφροσύνης. Αδιαφορεί για τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του συνομιλητή του. Δεν δίνει δεκάρα αν είναι πλούσιος ή όμορφος. Ειρωνεύεται τον κόσμο με λεπτή ειρωνεία, προσποιούμενος άγνοια και ζητώντας γνώση από το συνομιλητή του για να φανερώσει την κολοσσιαία άγνοια αυτού που το παίζει ειδικός.

Ο εσωτερικός του κόσμος μοιάζει με περίτεχνα αγάλματα. Όταν αφήσει να φανεί ο πλούτος της ψυχής του σε μαγεύει. Δεν το κάνει συχνά, αλλά εγώ τα είδα σε μια σπάνια αποκάλυψη.  Είναι ατόφια χρυσά, πεντάμορφα και μαγευτικά που με έκαναν να νιώθω ότι πρέπει να εκτελώ κάθε εντολή του.  Θεώρησα την σωματική ομορφιά μου ως δώρο εξ’ ουρανού, γιατί πίστεψα ότι το σωματικό μου κάλλος με έφερε κοντά του και μου έδωσε την ευκαιρία να επωφεληθώ από τη διδαχή του. Πήγαινα κοντά του μόνος, χωρίς το συνοδό μου δούλο. Όμως αυτός δεν εκμεταλλευόταν την ευκαιρία να με κερδίσει σωματικά, αλλά με πολύωρη συζήτηση προσπαθούσε να μου διευρύνει τη γνώση και την αντίληψη.

Σημειώσεις

1.    1.   Ο Σιληνός ήταν γιος του Πάνα ή του Ερμή. Ήταν άσχημος, με χοντρά χείλη, πλατιά μύτη, κοιλαράς, συνήθως μεθυσμένος, με άγριες διαθέσεις, κάποτε όμως σοφός. Οι Σιληνοί των γλυπτών ήταν κάτι σαν ξύλινες χοντροκομμένες ανθρωπόμορφες κασέλες που τις χρησιμοποιούσαν για αποθήκευση μικρότερων αγαλμάτων.

2.    2.   Ο Μαρσύας ήταν σιληνός από τη Φρυγία που προκάλεσε τον Απόλλωνα να συναγωνιστούν στη μουσική και ο νικητής να επιβάλει στον νικημένο όποια ποινή ήθελε. Ο Απόλλωνας νίκησε και κρέμασε το Μαρσύα σε δέντρο και τον έγδαρε.

3.  3.     Οι μύστες έκαναν οργιαστικές τελετές προς τιμή της Κυβέλης, Θεάς της Φρυγίας, που έφερε τον τίτλο μεγάλη μητέρα. Κατά την τέλεση των μυστηρίων της θεάς οι μυημένοι  έφταναν σε διονυσιακή έκσταση

4. 4.      Έμμεση ειρωνεία: Ο Αλκιβιάδης πριν βελτιώσει ικανοποιητικά τον εαυτό του κάνοντας βίωμα τις διδαχές του δασκάλου του, βιάζεται να ακολουθήσει το στίβο της πολιτικής.

Ήρωνας ο Αλεξανδρινός

 

Ο Ήρωνας από την Αλεξάνδρεια πιθανότατα έζησε τον πρώτο αιώνα μΧ Ήταν σπουδαίος μηχανικός γεωμέτρης και φυσικός. Πιθανότατα κατασκεύασε την πρώτη ατμομηχανή την οποία ονόμασε αιολόσφαιρα. Ήταν μελετητής του έργου  του περίφημου μηχανικού Κτησίβιου, τον οποίο διαδέχτηκε στη διεύθυνση της Ανωτάτης Σχολής Μηχανικών της Αλεξάνδρειας. Στις εφευρέσεις

του περιλαμβάνονται το περίφημο τηλεβόλο (βαλίστρα), το οδόμετρο, τον πίδακα και το βαρούλκο. Οι κατασκευές αυτές ήταν βελτιώσεις προηγούμενων ανάλογων κατασκευών του Αρχιμήδη και του Κτησίβιου.

Στο έργο του «Πνευματικά» καταγράφονται οδηγίες κατασκευής πυροσβεστικών αντλιών και του  μουσικού οργάνου με το όνομα Υδραυλίδα. Ήταν μια κατασκευή που παρήγαγε μουσικούς ήχους με βάση τις αρχές της Υδροστατικής.  Άλλα συγγράμματα του Ήρωνα είναι το περί «Αυτοματοποιητικής» στην οποία περιγράφει την κατασκευή αυτομάτων μηχανών και «Διόπτρα». Η διόπτρα του Ήρωνα είναι οπτικό όργανο που μετρούσε γωνίες και αποστάσεις. Ήταν βελτίωση ανάλογου κατασκευής του Αρχιμήδη. Υπάρχει η φήμη ότι ο Αστρονόμος Ίππαρχος τροποποίησε τη διόπτρα μετατρέποντας την σε τηλεσκόπιο.

Ο Ήρωνας ήταν βαθύς γνώστης της Γεωμετρίας. Μελέτησε, σχολίασε και επέκτεινε το έργο του Ευκλείδη «Στοιχεία». Ανάμεσα στις πρωτότυπες μαθηματικές αποδείξεις του περιλαμβάνεται ο τύπος που φέρει το όνομα του Ε = √ [τ( τ –α )(τ – β)( τ - γ )] με τον οποίο υπολογίζουμε το εμβαδόν τριγώνου όταν γνωρίζουμε τις πλευρές του. Παρουσιάζουμε τη σύγχρονη τριγωνομετρική  απόδειξη του θεωρήματος σε σκαναρισμένο αντίγραφο.

Τελευταίο χειρόγραφο έργο του Ήρωνα που θα αναφέρουμε είναι τα «Μετρικά». Θεωρείτο χαμένο μέχρι το 1896, όταν ανακαλύφθηκε αντίγραφο του στη Βιβλιοθήκη του Σουλτανικού Ανακτόρου στην Κωνσταντινούπολης. Ο Ήρωνας, στο έργο του αυτό, δεν αποδεικνύει μόνο γεωμετρικά θεωρήματα, αλλά αναλύει τις πρακτικές εφαρμογές τους στην επίλυση προβλημάτων σε μηχανικές κατασκευές.

 

Συμπόσιο Πλάτωνος: Αλκιβιάδους, Σωκράτους Έπαινος Εισαγωγή

 Απολόδωρος: Αυτά μου είπε ο Αριστόδημος για την Ομιλία του Σωκράτη. Οι πλείστοι των συνδαιτημόνων τον επαίνεσαν με εξαίρεση τον Αριστοφάνη που προσπάθησε να αντιδράσει σε κάποια αναφορά που θεώρησε ότι αφορούσε τη δική του ομιλία. Εκείνη την ώρα όμως ακούστηκαν κτυπήματα στην πόρτα από γλεντοκόπους. Ο Αγάθωνας διάταξε να ελέγξουν ποιοι είναι και αν είναι γνωστοί να τους βάλουν μέσα. Ακούστηκε τότε η φωνή του Αλκιβιάδη, που μεθυσμένος ζητούσε να τον παρουσιάσουν στον αμφιτρύωνα, τον Αγάθωνα. Πράγματι τον έφεραν στον Αγάθωνα υποβασταζόμενο και στεφανωμένο με πυκνό στεφάνι από φύλλα κισσού με μενεξέδες, με το κεφάλι γεμάτο με πάρα πολλές ταινίες. Ο Αλκιβιάδης είπε:

Αλκιβιάδης: Θα με δεχτείτε στην παρέα σας συμπότη, αν και μεθυσμένο, ή αφού στεφανώσουμε τον Αγάθωνα θα σηκωθούμε και θα φύγουμε; Χθες δεν μπόρεσα να έρθω, αλλά να με τώρα με στεφανωμένο κεφάλι, είμαι έτοιμος να στεφανώσω τον σοφό και όμορφο οικοδεσπότη.

Θα γελάσετε με την καρδιά σας έτσι που με βλέπετε μεθυσμένο; Μπορείτε να το κάνετε , εγώ όμως λέω την αλήθεια, έχω συναίσθηση  τι συμβαίνει γύρω μου και σας ρωτώ ξανά: Θα με αφήσετε  να συμμετέχω όπως θέλω εγώ ή να μην έρθω;

Απολλόδωρος: Όλοι άρχισαν να τον επευφημούν και ο Αγάθωνας τον κάλεσε να ξαπλώσει τιμητικά δίπλα του. Οι υπηρέτες τον οδήγησαν δίπλα στον Αμφιτρύωνα και ο Αλκιβιάδης άρχισε να ξετυλίγει τις ταινίες από το κεφάλι του για να στεφανώσει τον Αγάθωνα. Καθώς έκανε το στεφάνωμα ήταν ανάμεσα στον οικοδεσπότη και το Σωκράτη τον οποίο δεν πρόσεξε. Αφού τέλειωσε το στεφάνωμα ο Αλκιβιάδης ασπάστηκε τον Αγάθωνα, ο οποίος για να περιποιηθεί το ξένο του, διάταξε τους υπηρέτες να του λύσουν τα σαντάλια και τον έβαλε τιμητικά να ξαπλώσει ανάμεσα του και του Σωκράτη.

Αλκιβιάδης: Άριστα. Ποιος όμως είναι ο τρίτος συμπότης στο ανάκλιντρο μας;

Απολόδωρος: Όπως μιλούσε ο Αλκιβιάδης, γύρισε και είδε δίπλα του το Σωκράτη. Αμέσως πετάχτηκε πάνω και του είπε:

Αλκιβιάδης: Σωκράτη μου έστησες καρτέρι; Όπου βρεθώ σε βρίσκω μπροστά μου. Τι κάνεις εδώ; Και γιατί είσαι στο ανάκλιντρο του Αγάθωνα μαζί μου και όχι δίπλα από το συγγραφέα κωμωδιών Αριστοφάνη ή κάποιο άλλο γελωτοποιό; Πώς τα κανόνισες να βρεθούμε δίπλα δίπλα;

Σωκράτης: Ζητώ τη προστασία σου Αγάθωνα, ο έρωτας του Αλκιβιάδη μου έχει κάνει τη ζωή δύσκολη! Από τη μέρα που μπλέχτηκα ερωτικά μαζί του δεν με αφήνει να μιλήσω με τρίτο άνθρωπο ούτε να γλυκοκοιτάξω, στιγμιαία κανένα. Είναι τρομερά ζηλότυπος και με το παραμικρό μου κάνει σκηνές, έτοιμος ακόμα και να με ξυλοκοπήσει αν νομίσει ότι του κάνω νερά. Γι’ αυτό Αγάθωνα προστάτευσε με από αυτό το ζηλιάρη αν προσπαθήσει να με δείρει, ή συμφιλίωσε μας.

Αλκιβιάδης ( Με ψεύτικο θυμό). Συμβιβασμός Ανάμεσα μας αποκλείεται! (Απευθυνόμενος στο Σωκράτη) Για όλα αυτά όταν θα έρθει ώρα θα σε τιμωρήσω, όμως Αγάθωνα δώσε μου μερικές ταινίες να στεφανώσω τη σοφή του κεφαλή. Γιατί δεν θέλω να έχει παράπονο ότι ενώ εσένα σε στεφάνωσα, αμέλησα να στεφανώσω αυτόν που όλους μας νικά στη συζήτηση.

Απολόδωρος: Ο Αλκιβιάδης πήρε μερικές ταινίες, στεφάνωσε το Σωκράτη, ξάπλωσε και συνέχισε. 

Αλκιβιάδης: Ως εδώ καλά. Αλλά μου φαίνεστε ξεμέθυστοι. Πίνετε λοιπόν, άρχοντα του ποτού ανακηρύσσω τον εαυτό μου.

Απολλόδωρος: Αφού ήπιε, πρόσφερε ένα μεγάλο δοχείο,(μπουζιέρα)  με εξίσου μεγάλη  ποσότητα στο Σωκράτη λέγοντας:

Αλκιβιάδης: Η οινοποσία δεν πιάνει το Σωκράτη. Όσο μεγάλη ποσότητα και να του βάλεις αυτός μένει ξεμέθυστος.

Αριστόμαχος: Τι θα κάνουμε τώρα Αλκιβιάδη; Θα κάνουμε αμίλητοι διαγωνισμό οινοποσίας, χωρίς λόγο και τραγούδι σαν διψασμένοι  κρασί να πίνουμε;

Αλκιβιάδης: Ερυξίμαχε γόνε φρόνιμου πατέρα σε χαιρετώ.

Ερυξίμαχος: Ανταποδίδω τον χαιρετισμό. Πώς θα προχωρήσουμε τώρα;

Αλκιβιάδης: Στις προσταγές σου γιατρέ μου! Δώσε εσύ τη συνταγή και εμείς πρόθυμα, καθώς αρμόζει στο λειτούργημα σου ακολουθούμε!

Ερυξίμαχος: Πριν καταφθάσεις Αλκιβιάδη, είχαμε αποφασίσει να μιλήσουμε με τη σειρά για τον Έρωτα. Αρχίζοντας από τα αριστερά, όλοι με τη σειρά εγκωμιάσαμε το φτερωτό θεό! Εμείς κάναμε το καθήκον μας σειρά σου τώρα να μιλήσεις και κατόπιν δώσε παραγγελία στο Σωκράτη για να δώσει ανάλογες οδηγίες σε αυτούς που κάθονται δεξιά του.

Αλκιβιάδης: Διαφωνώ μαζί σου Ερυξίμαχε γιατί μου φαίνεται άδικο να βάζεις ένα μεθυσμένο να συναγωνίζεται ξεμέθυστους σε διαλεκτική συζήτηση. Πιστεύεις όσα είπε ο Σωκράτης ή μήπως η αλήθεια είναι το ακριβώς αντίθετο όσων είπε; Γιατί αν εγώ εγκωμιάσω άλλον, θεό ή άνθρωπο εκτός από αυτόν, αυτός από τη ζήλια του θα μου τις βρέξει.

Σωκράτης: Σταμάτα επιτέλους να μιλάς με αυτό τον υπερβολικό τρόπο.  

Αλκιβιάδης: Μα τον Ποσειδώνα, εγώ στην παρουσία σου δεν θα επαινούσα οποιοδήποτε άλλον.

Ερυξίμαχος: Αν το προτιμάς εγκωμίασε τον Σωκράτη

Αλκιβιάδης: Τι είπες; Νομίζεις ότι αυτό ταιριάζει καλύτερα; Να τον τιμωρήσω μπροστά σας επαινώντας τον;

Σωκράτης: Τι σχεδιάζεις Αλκιβιάδη; Να με γελιοποιήσεις κάνοντας μου εγκώμιο;

Αλκιβιάδης: Θα το κάνω λέγοντας την αλήθεια. Με αφήνεις να κάνω αυτή την κατάθεση;

Σωκράτης: Νοουμένου ότι θα πεις την αλήθεια έχεις την άδεια μου.

Αλκιβιάδης: Έκανα αρχή. Μόνο ένα σε παρακαλώ. Αν πω κάτι ανακριβές διάκοψε με και πες μου: Εδώ Αλκιβιάδη λες ψέματα. Και προχώρησε λέγοντας την αλήθεια. Εγώ δηλώνω ότι ψέμα από πρόθεση δεν θα πω. Αν όμως στην προσπάθεια μου να ανακαλέσω γεγονότα η μνήμη μου μπερδευτεί μη σου φανεί παράξενο. Δεν είναι δα το ευκολότερο πράγμα να παραθέσω την ιδιόμορφη προσωπικότητα σου Σωκράτη με ακρίβεια, μεθυσμένος όντας.