Η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της Αλεξάνδρειας

     Όταν το 323 π.Χ. πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος , σε ηλικία 33 μόλις χρόνων, είχε αφήσει πίσω του μια πελώρια αυτοκρατορία. Οι διάδοχοι του μοίρασαν μεταξύ τους το απέραντο κράτος του. Στα κράτη που δημιούργησαν μεταδόθηκε ο Ελληνικός πολιτισμός , πού κυριάρχησε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.Ανάμεσα στους διαδόχους του Αλέξανδρου ήταν και ο Πτολεμαίος ο Α , που βασίλεψε στην Αίγυπτο μέχρι το 285π.Χ. Αυτός έκανε πρωτεύουσα της Αιγύπτου την Αλεξάνδρεια, την οποία μετέτρεψε σε κέντρο γραμμάτων, μάθησης και πολιτισμού. Για τον σκοπό αυτό στόλισε την πόλη με τρία μεγάλα έργα. Τη  βιβλιοθήκη , το Μουσείο και τον Φάρο , για τον οποίο μιλήσαμε σε προηγούμενο τεύχος. Τη Βιβλιοθήκη μεγάλωσε ακόμα περισσότερο ο διάδοχος του Πτολεμαίος Β΄ ο Φιλάδελφος. Γιατί όμως η βιβλιοθήκη και το Μουσείο είναι  αξιοθαύμαστα μέχρι σήμερα; Ας δούμε κάποια στοιχεία για τα θαυμαστά αυτά ιδρύματα για να καταλάβουμε την αξία τους.

Η μεγάλη βιβλιοθήκη:

       Ποτέ σε μια μόνο πόλη,σε ένα κτίριο ουσιαστικά, δεν είχε συγκεντρωθεί τόση πολλή γνώση. Ο Πτολεμαίος ο Α, και οι διάδοχοι του συγκέντρωσαν βιβλία από όλο τον κόσμο. Μάζεψαν τα χειρόγραφα με τα έργα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού,τα οποία δανείστηκαν από τους Αθηναίους, τα αντέγραψαν και έστειλαν πίσω στους Αθηναίους όχι τα πρωτότυπα, αλλά τα αντίγραφα των έργων τους! Σε άλλες περιπτώσεις αγόρασαν πολύτιμα χειρόγραφα και πάπυρους έναντι αδρής αμοιβής. Ο Πτολεμαίος ο Β΄ με την βοήθεια Εβραίων και Ελλήνων σοφών μετέφρασε στα Ελληνικά την Παλαιά Διαθήκη. Ήταν η πρώτη μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών σε ξένη γλώσσα και έμεινε γνωστή ως η μετάφραση των 70. Την βιβλιοθήκη κόσμησαν ακόμα βιβλία της Αιγυπτιακής, βαβυλωνιακής Ασσυριακής γραμματείας.

     Καθώς περνούσε ο καιρός η βιβλιοθήκη όλο και μεγάλωνε. Την εποχή του Πτολεμαίου του Γ, γύρω στο 230 π.Χ , ύπηρχαν σ’αυτήν πάνω από μισό εκατομμύριο χειρόγραφα βιβλία. Αυτά ήταν καταγραμμένα σε καταλόγους που περιείχαν το όνομα του βιβλίου, τον συγγραφέα και την χρονολογία που γράφτηκε. Ήταν ακόμα χωρισμένα σε ομάδες ανάλογα με το περιεχόμενο τους. Σε ένα μέρος ήταν μαζεμένοι οι χειρόγραφοι κύλινδροι με μαθηματικά βιβλία , σε άλλο τα ρητορικά, αλλού τα ιατρικά κλπ. Υπήρχαν δεκάδες ξεχωριστά διαμερίσματα για κάθε τομέα της γνώσης σ’αυτό το αρχαίο θησαυροφυλάκιο της Επιστήμης! Τόσος ήταν ο υπερπληθυσμός των βιβλίων  που ο Πτολεμαίος Ο Γ΄ αναγκάστηκε να ιδρύσει παράρτημα της μεγάλης βιβλιοθήκης. Το παράρτημα ονομάστηκε  «θυγατήρ», που σημαίνει κόρη , στεγάστηκε στο ναό του Σέραπη και περιείχε άλλα εκατό χιλιάδες χειρόγραφα, σε μορφή κυλίνδρων. Επικεφαλής της βιβλιοθήκης οι Πτολεμαίοι έβαζαν σπουδαίους επιστήμονες της εποχής, όπως τον Ερατοσθένη , που πρώτος μέτρησε τον Ισημερινό της Γης , τον Καλλίμαχο , τον Ζηνόδοτο κ.α.

     Το 48 π.Χ ο Ιούλιος Καίσαρας έκαψε την μεγάλη βιβλιοθήκη, καταστρέφοντας σχεδόν ένα εκατομμύριο βιβλία. Η καταστροφή ήταν ανεπανόρθωτη, αφού πολύτιμα, σπάνια και μοναδικά χειρόγραφα του αρχαίου πολιτισμού χάθηκαν για πάντα. Το Σεράπειο , δηλαδή η θυγατέρα βιβλιοθήκη γλύτωσε τότε, για να καταστραφεί όμως το 415 μ.Χ. Μαζί με τον ναό του Σέραπη καταστράφηκαν και τα 100000 βιβλία της δεύτερης βιβλιοθήκης.  Η καταστροφή του πλούτου αυτού της γνώσης είναι ανεπανόρθωτη για τον ανθρώπινο πολιτισμό αφού το 99% των γνώσεων που μας κληροδότησε η αρχαία Ελλάδα έγιναν στάχτη και χάθηκαν για πάντα...Αν γνωρίζαμε όλο εκείνο τον ατίμητο πλούτο γνώσης , θα είμαστε όχι μόνο πιο σοφοί, αλλά και σε καλύτερη θέση να εκτιμήσουμε και να γνωρίσουμε τον Πολιτισμό των προγόνων μας.

Το Μουσείο της Αλεξάνδρειας.

      Αν η βιβλιοθήκη ήταν ένα θησαυροφυλάκιο γνώσης, το Μουσείο ήταν τόπος παραγωγής και μετάδοσης της θύραθεν σοφίας,  ένα αρχαίο Πανεπιστήμιο. Το όνομα του το οφείλει στις εννιά Μούσες, που ήταν προστάτιδες των Τεχνών και των Επιστημών. Ο φιλόσοφος και πολιτικός Δημήτριος ο Φαληρέας, που είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Αθήνα , την αρχαία μητρόπολη της γνώσης, έπεισε τον Πτολεμαίο τον Α να κάνει την Αλεξάνδρεια μια νέα Αθήνα. Έτσι γύρω στο 300 π.Χ. άρχισε να κτίζεται το Μουσείο. Αποτελούνταν από το Ναό των Μουσών , αίθουσες διαλέξεων, χώρος περιπάτου για συζητήσεις, χώροι διαμονής δασκάλων και μαθητών κλπ.

  Το Μουσείο έγινε λοιπόν το επιστημονικό κέντρο της Αλεξάνδρειας, όπου συγκεντρώθηκαν πλήθος λαμπρών επιστημόνων. Ανάμεσα τους ο Ευκλείδης , η γεωμετρία του οποίου διδάσκεται μέχρι σήμερα, Οι πανέξυπνοι μηχανικοί Ήρωνας , Κτισίβιος  και Φίλωνας που έφτιαξαν τα περίφημα αυτόματα μηχανήματα, ο Ιατρός Ηρόφιλος, που θεωρείται ο πατέρας της ανατομίας και αναρίθμητοι άλλοι που θα χρειαζόταν πολύς χώρος για να παραθέσουμε μόνο τα ονόματα τους.Πάνω από εκατό επιστήμονες ζούσαν εκεί , ασχολούμενοι με επιστημονικές έρευνες ή με τη διδασκαλία. Τα πιο σπουδαία μυαλά του κόσμου είχαν συγκεντρωθεί στην Αλεξάνδρεια.

     Το Μουσείο δεν ήταν όμως μόνο ένα ερευνητικό επιστημονικό κέντρο που άκμασε δυο χιλιάδες χρόνια πριν τον 20^ο αιώνα, που θεωρείται αιώνας των Επιστημών. Ήταν ταυτοχρονα και μεγάλο σχολείο , που έφτασε να έχει δώδεκα χιλιάδες φοιτητές. Αυτοί σπούδαζαν Μαθηματικά, Αστρονομία , Φυσική , Φιλοσοφία Ιατρική, Φυσιολογία, μεταφυσική, και κάθε τομέα γνώσης της αρχαίας εποχής.

      Όταν η Αίγυπτος πέρασε στα χέρια των Ρωμαίων το 30π.Χ , το Μουσείο συνέχισε να είναι κέντρο μάθησης. Η ακμή του συνεχίστηκε μέχρι το 400 μ.Χ. Όμως το σκοτάδι της αμάθειας που έφερε ο μεσαίωνας , έφερε το τέλος στο λαμπρό Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας. Στις μέρες μας , η Αιγυπτιακή Κυβέρνηση, ξανάκτισε την μεγάλη βιβλίοθηκη , για να δώσει  στην Αλεξάνδρεια ένα μέρος της αρχαίας της δόξας....