Συμπόσιο Πλάτωνος: Αγάθωνος Έπαινος Έρωτα 193e - 197e

 Ο Απολλόδωρος είπε ότι ο Αριστοφάνης τέλειωσε την ομιλία του με επανάληψη της παράκλησης προς τον Ερυξίμαχο να μην διακωμωδήσει τα όσα είπε, αλλά να αφήσει τους επόμενους ομιλητές (Σ.1) να προχωρήσουν απερίσπαστοι με τις ομιλίες τους. Ο Ερυξίμαχος συναίνεσε. Είπε ότι αν δεν ήξερε ότι Σωκράτης και Αγάθωνας  ήταν αυθεντίες, θα δυσκολεύονταν να βρουν κάτι να προσθέσουν επί της ουσίας όσων είπαν οι προλαλήσαντες. Στην κουβέντα μπήκε ο Σωκράτης πού είπε ότι βρίσκεται σε δεινή θέση και πιθανότατα η ωραία ομιλία που θα πει ο Αγάθωνας θα του δημιουργήσει απελπισία (Σ.2) γιατί δεν θα αφήσει τίποτε σημαντικό στον ίδιο να πει.  Ο Αγάθωνας απάντησε στο Σωκράτη ότι προσπαθεί να τον κολακεύσει πείθοντας τον ότι θατου. Ο ερωτευμένος μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε καλή τέχνη⁶. Είναι λοιπόν και οι μούσες θεραπαινίδες του γιου της Αφροδίτης

Η δημιουργία του ζωικού βασιλείου είναι έργο του Έρωτα. Όποιον απαξιώνει ο λαμπρός αυτός θεός μένει στο σκότος, ενώ όποιος έχει τη χάρη του είναι ολόλαμπρος. Ο Απόλλωνας θεός της μαντικής, της τοξοβολίας και της ιατρικής εφεύρε τις πιο πάνω τέχνες και επιστήμες ωθούμενος από πόθο ερωτικό. Είναι λοιπόν ο Απόλλων, όπως και οι μούσες, μαθητές  του Έρωτα. Κατ’ αναλογία μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τόσο ο Ήφαιστος, όσο και η Αθηνά είχαν ερωτική έμπνευση για να αναπτύξουν τη μεταλλουργία και την υφαντική αντίστοιχα. Κάθε καλό έργο οφείλεται στον Έρωτα του ωραίου και του αληθινού. Εξαιτίας αυτού μπήκε ομορφιά και τάξη στον κόσμο των θεών, εκεί όπου πριν βασίλευε η φρικτή ανάγκη. Η γέννηση του Έρωτα έφερε ευδαιμονία σε θεούς και ανθρώπους αφού τους έκανε εραστές  όχι μόνο ανθρώπων, αλλά κάθε αγαθού, γνώσης και επιστήμης.

Νομίζω λοιπόν Φαίδρε  ότι αβίαστα προκύπτει πως ο Έρως είναι ο κάτοχος της αρετής στον υπερθετικό βαθμό. Ως τέτοιος είναι η αιτία κάθε προτερήματος. Αφανίζει την έχθρα, μας κάνει πλούσιους σε φιλίες, οργανώνει κάθε καλό συναπάντημα. Είναι πρωτοστάτης σε γιορτές, χορούς και θυσίες. Είναι γλυκότροπος και το θυμό εξορίζει από τα πρόσωπα. Είναι γενναιόδωρος σε αυτούς που ευνοεί, εξορίζει την οργή και την έχθρητα, οι θεοί τον θαυμάζουν και οι σοφοί τον ατενίζουν εκστατικά. Όσοι τον στερήθηκαν τον λαχταρούν, όσοι τον χαίρονται τον κρατούν σφικτά να μην τους φύγει. Ο Έρωτας είναι ο θεός πατέρας της καλοπέρασης, της αναψυχής, της χαράς, του πόθου…Πρόξενος των καλών και απρόθυμος για τα κακά. Είναι  τιμονιέρης της ζωής ασύγκριτος για κάθε μόχθο και πόθο. Συμπολεμιστής στο πλευρό σου, σωτήρας, πρώτος χορευτής, πανέμορφος,  κόσμημα θεών και ανθρώπων. Χρέος κάθε ανθρώπου είναι , ακόλουθος του φτερωτού θεού να γίνει και με άσματα λατρευτικά να τον τιμά.

Η ομιλία μου σε αυτό το σημείο τελειώνει φίλε Φαίδρο. Ας τη δεχτεί  ο γιός της Αφροδίτης, ως ανάθημα, κάτι πέραν του επαίνου, ως λατρευτική προσφορά, ως ελαφρότητα και συνάμα μετρημένη σοβαρότητα. κάνει σπουδαία ομιλία. Ο Σωκράτης συνεχίζοντας τη λεπτή ειρωνεία του λέει: « Σε είδα ως ηθοποιό, σε τραγωδία να γοητεύεις πολυπληθές κοινό, άρα αποκλείεται να πανικοβληθείς μπροστά σε μια φούχτα ανθρώπων. Ο Αγάθων απαντά συνετά: «Σωκράτη δεν είμαι υπερφίαλος. Είναι πολύ πιο εύκολο να δίνεις παράσταση μπροστά σε πολλούς άσκεφτους θεατές, παρά να κάνεις ομιλία μπροστά σε μικρό ακροατήριο εύστροφων διανοουμένων» Ο Σωκράτης του απάντησε: « Δεν αμφισβητώ την κρίση σου, ότι θα σε ενδιέφερε πολύ περισσότερο να πείσεις με επιχειρήματα  μια μικρή ομάδα σοφών, παρά να ενθουσιάσεις το άμυαλο πλήθος, όμως εμείς δεν είμαστε κάποιοι ξεχωριστοί στη σοφία άνθρωποι. Αν βρισκόσουν μπροστά σε αληθινούς σοφούς ίσως να ντρεπόσουν αν έλεγες κάτι πρόστυχο, λόγω της κατανόησης που έχουν». Ο Αγάθωνας συμφώνησε, όμως ο Φαίδρος διάκοψε τη διαλογική συζήτηση και ζήτησε από τον Αγάθωνα να καταθέσει την ομιλία του. Ο τελευταίος συναίνεσε, αφού, όπως είπε, δεν θα του λείψουν οι ευκαιρίες να συζητά με το Σωκράτη.

Αγάθωνας:

 Στην ομιλία μου δεν θα αναφερθώ στα δώρα που ο Θεός Έρωτας δίνει στους ανθρώπους αλλά θα εστιαστώ στην περιγραφή της φύσης του(Σ.3) . Πιστεύω ότι ο φτερωτός Θεός είναι ο πλέον ευτυχισμένος ανάμεσα στους αθανάτους, με την επιφύλαξη πως  η Νέμεση (Σ.4) μου επιτρέπει να αρθρώσω αυτό το λόγο. Επιπλέον είναι ο ωραιότερος, ο καλύτερος και ο νεότερος των θεών. Ως νέος που είναι κάνει παρέα μόνο με νέους με βάσητο σχετικό γνωμικό.(Σ.5) Διαφωνώ με το  Φαίδρο που κατονόμασε τον  Έρωτα ως παλαιότερο από τους Ολύμπιους Θεούς. Οι αναφορές του Παρμενίδη και του Ησίοδου στις οποίες στηρίχτηκε, δείχνουν έργα της ανάγκης και όχι του Έρωτα. Αυτό γιατί ο Έρωτας δεν θα προκαλούσε πόλεμο ανάμεσα στους Θεούς αλλά φιλία και ειρήνη.

Εκτός από νέος, ο θεός της αγάπης είναι ανάλαφρος, όμως δεν βρέθηκε ποιητής ισάξιος του Ομήρου να υμνήσει αυτή του την ιδιότητα. Ο Όμηρος ύμνησε την Άτη, το Θόλωμα του νου που ο Δίας στέλνει σε όποιο παραδίδεται στην ύβρη, ως ανάλαφρη μέχρι πετάγματος. Το ίδιο και  ο Έρωτας που ανάλαφρος καθώς είναι, βρίσκει τρυφερές ψυχές και φωλιάζει μέσα σε αυτές. Επιπλέον πρέπει να είναι υγρός και εύκαμπτος, διότι αβίαστα εισδύει στης ψυχής τα τρίσβαθα. Η μορφή του είναι αρμονική, η κορμοστασιά του λυγερή, κομψή και σεμνή. Η επιδερμίδα του νεανική, ζει στην κοιλάδα των ανθέων και νέμεται τα άνθη κάθε ψυχής. Αντιμάχεται δε ο θεός αυτός τη χονδροκοπιά, το μαρασμό και το γήρας. Ο θρόνος του είναι ευωδιαστές λουλουδάτες ψυχές, πνιγμένες στα άνθη της νεότητας.

Η αρετή του Έρωτα είναι ότι δεν αδικεί κανένα, ούτε αδικείται από κανένα, θεό ή άνθρωπο. Αυτό γιατί ούτε ασκεί, ούτε δέχεται βία. Ο Έρωτας κυριαρχεί αβίαστα, εφόσον κάθε ζεύγος αβίαστα υποτάσσεται στην εξουσία του. Η κρατική εξουσία δεν του αντιστέκεται, εφόσον όσα συνομολογήσουν εραστής και ερωμένος τα αποδέχονται νόμοι και βασιλιάδες.

Ο γιος της Αφροδίτης κυριαρχεί στις ηδονές και στη σωφροσύνη, αφού καμιά ηδονή δεν συγκρίνεται με τον Έρωτα και οι υπόλοιπες ως ασθενέστερες μοιραία υποτάσσονται. Ούτε ο Άρης, ο Θεός του πολέμου και της ανδρείας, μπορεί να του αντισταθεί. Ο πολέμαρχος θεός νικήθηκε κατά κράτος από τον Έρωτα της Αφροδίτης. Αυτός που αιχμαλωτίζει είναι ο νικητής και ο Έρωτας αιχμαλώτισε τον Άρη και όχι το αντίθετο. Άρα ο Ερωτας είναι ο πλέον ανδρειωμένος, δίκαιος και σώφρον θεός.

Θα εξετάσουμε τώρα τη σοφία του γιού της  Αφροδίτης. Όπως ο Ερυξίμαχος μίλησε ως γιατρός εγώ θα μιλήσω ως ποιητής. Ο Έρωτας δίνει έμπνευση στους ποιητές αλλά και σε κάθε άσχετο, που μόλις κτυπηθεί από το βέλος του φτερωτού θεού γράφει στίχους για το πρόσωπο που συγκίνησε την καρδιά του. Ο ερωτευμένος μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε καλή τέχνη (Σ.6). Είναι λοιπόν και οι μούσες θεραπαινίδες του γιου της Αφροδίτης

Η δημιουργία του ζωικού βασιλείου είναι έργο του Έρωτα. Όποιον απαξιώνει ο λαμπρός αυτός θεός μένει στο σκότος, ενώ όποιος έχει τη χάρη του είναι ολόλαμπρος. Ο Απόλλωνας θεός της μαντικής, της τοξοβολίας και της ιατρικής εφεύρε τις πιο πάνω τέχνες και επιστήμες ωθούμενος από πόθο ερωτικό. Είναι λοιπόν ο Απόλλων, όπως και οι μούσες, μαθητές  του Έρωτα. Κατ’ αναλογία μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τόσο ο Ήφαιστος, όσο και η Αθηνά είχαν ερωτική έμπνευση για να αναπτύξουν τη μεταλλουργία και την υφαντική αντίστοιχα. Κάθε καλό έργο οφείλεται στον Έρωτα του ωραίου και του αληθινού. Εξαιτίας αυτού μπήκε ομορφιά και τάξη στον κόσμο των θεών, εκεί όπου πριν βασίλευε η φρικτή ανάγκη. Η γέννηση του Έρωτα έφερε ευδαιμονία σε θεούς και ανθρώπους αφού τους έκανε εραστές  όχι μόνο ανθρώπων, αλλά κάθε αγαθού, γνώσης και επιστήμης.

Νομίζω λοιπόν Φαίδρε  ότι αβίαστα προκύπτει πως ο Έρως είναι ο κάτοχος της αρετής στον υπερθετικό βαθμό. Ως τέτοιος είναι η αιτία κάθε προτερήματος. Αφανίζει την έχθρα, μας κάνει πλούσιους σε φιλίες, οργανώνει κάθε καλό συναπάντημα. Είναι πρωτοστάτης σε γιορτές, χορούς και θυσίες. Είναι γλυκότροπος και το θυμό εξορίζει από τα πρόσωπα. Είναι γενναιόδωρος σε αυτούς που ευνοεί, εξορίζει την οργή και την έχθρητα, οι θεοί τον θαυμάζουν και οι σοφοί τον ατενίζουν εκστατικά. Όσοι τον στερήθηκαν τον λαχταρούν, όσοι τον χαίρονται τον κρατούν σφικτά να μην τους φύγει. Ο Έρωτας είναι ο θεός πατέρας της καλοπέρασης, της αναψυχής, της χαράς, του πόθου…Πρόξενος των καλών και απρόθυμος για τα κακά. Είναι  τιμονιέρης της ζωής ασύγκριτος για κάθε μόχθο και πόθο. Συμπολεμιστής στο πλευρό σου, σωτήρας, πρώτος χορευτής, πανέμορφος,  κόσμημα θεών και ανθρώπων. Χρέος κάθε ανθρώπου είναι , ακόλουθος του φτερωτού θεού να γίνει και με άσματα λατρευτικά να τον τιμά.

Η ομιλία μου σε αυτό το σημείο τελειώνει φίλε Φαίδρο. Ας τη δεχτεί  ο γιός της Αφροδίτης, ως ανάθημα, κάτι πέραν του επαίνου, ως λατρευτική προσφορά, ως ελαφρότητα και συνάμα μετρημένη σοβαρότητα.

Σημειώσεις

1.      1.  Αγάθωνας και Σωκράτης

2.      2.  Σωκρατική ειρωνεία

3.     3.   Ο ομιλητής, κατά τη συνήθεια των σοφιστών κρίνει τους προλαλήσαντες για να καταδείξει τη δική του υπεροχή.

4.      4.  Επικαλείται τη θεία δική, για να μην περιπέσει στο ατόπημα της ύβρεως.

       5. Ήλιξ ήλικα τέρπει.

6.       6. Καλές ονομάζουμε τις τέχνες που προστατεύουν οι εννιά μούσες.