Πλατωνικό Συμπόσιο: Ο λόγος του Ερυξίμαχου

Ερυξίμαχου έπαινος έρωτος

Ο Απολλόδωρος συνέχισε την διήγηση όσων του είπε ο Αριστόδημος:

Μετά την παύση του Παυσανία (λογοπαίγνιο) τρίτος στη σειρά ήταν ο Αριστοφάνης ο κωμωδιογράφος.  Όμως τον έπιασε λόξιγκας από την πολυφαγία και δεν μπορούσε. Γι’ αυτό έδωσε τη σειρά του στο γιατρό Ερυξίμαχο, ο οποίος έδωσε πριν μιλήσει κάποιες συμβουλές στον Αριστοφάνη πώς να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του. Ακολούθως είπε:

Ερυξίμαχος

Ο Παυσανίας ξεκίνησε ωραία την ομιλία του όμως δεν τη τέλειωσε ικανοποιητικά. Είναι βέβαια σωστή η διαπίστωση του ότι ο Έρωτας είναι δισυπόστατος. Όμως το φαινόμενο δεν είναι ψυχικό ούτε είναι ανθρώπινο μόνο φαινόμενο, έλξη προς τους όμορφους στην όψη. Ο έρωτας αφορά όλους τους ζωντανούς οργανισμούς φυτά και ζώα. Αυτό  μπορώ να το τεκμηριώσω εκ της ιατρικής που είναι η επιστήμη μου. Θαυμαστός και μέγας σε θεούς και ανθρώπους ο Έρως. Όπως ένα ανθρώπινο σώμα μπορεί να είναι υγιές ή να έχει νοσηρότητα, έτσι και ο Έρωτας μπορεί να είναι είτε υγιής, είτε ποταπός. Υγεία ερωτική είναι η αμοιβαία έλξη μεταξύ αξιόλογων ανδρών. Αντίθετα η ερωτική έλξη μεταξύ ακόλαστων και λάγνων προδίδει νοσηρότητα και είναι άπρεπη και αδόκιμη. 

Η Ιατρική ορίζεται ως η επιστήμη των ερωτικών σχέσεων που εκδηλώνονται στο σώμα με τον κορεσμό και την κένωση. Ο άριστος γιατρός κάνει διάγνωση με σκοπό να ξεχωρίσει το χυδαίο από το σωστό έρωτα. Αφού κάνει τη διάγνωση η θεραπεία έγκειται στην αντικατάσταση του χυδαίου από το καθωσπρέπει. Ο καλός κλινικός γιατρός εκριζώνει τη λάθος εκδοχή και εμφυτεύει τη σωστή. Δουλειά του  είναι η συμφιλίωση των αντιθέτων. Τα αντίρροπα ζεύγη που πρέπει να συμφιλιωθούν είναι το ψυχρό με το θερμό, το ξηρό με το υγρό και το πικρό με το γλυκύ. Αυτά αποτελούν τον πυρήνα της διδασκαλίας του Ασκληπιού, γενάρχη των γιατρών. Η σύνθεση των αντιθέτων ροπών φέρνει ομόνοια, αρμονία και έρωτα.

Έρωτα είναι η αρμονική σύνθεση αντιθέτων και αντίρροπων δυνάμεων. Εκδηλώνεται σε πλείστες επιστήμες και τέχνες όπως η Ιατρική, η μουσική, η γεωργία και η αρχιτεκτονική. Αυτή τη διδαχή διέδωσε και ο Ηράκλειτος αν και την είπε με δυσνόητο τρόπο. Είπε ότι η αρχική μονάδα όταν έρθει σε δυσαρμονία με τον εαυτό της πετυχαίνει  εναρμόνιση, όμοια με αυτή που πετυχαίνει το τόξο και η λύρα. Δεν είναι βέβαια εύκολα κατανοητό με ποιο τρόπο ένα όν που βρίσκεται σε εσωτερική δυσαρμονία και σύγκρουση , μπορεί  να συμφωνήσει με τον εαυτό του και να αποκτήσει  ψυχική του γαλήνη.   Προσπαθώντας να ερμηνεύσει τον Ηράκλειτο ο Ερυξίμαχος αναφέρει τις  υψηλές και χαμηλές νότες που μέσω της συνήχησης αίρεται η αντίθεση τους και μετατρέπονται σε μουσική. Όμοια ο ρυθμός είναι μια σύνθεση του αργού και του γρήγορου, πού αν και καταρχήν αντίθετα η σύνθεση τους δημιουργεί ομόνοια και έρωτα μεταξύ τους. Η μουσική λοιπόν, κατ’ αναλογία, είναι η επιστήμη των ερωτικών σχέσεων μεταξύ  αρμονίας και  ρυθμού. Διακρίνεται σε θεωρητική και εφαρμοσμένη. Η τελευταία υποδιαιρείται σε μελοποιία και παιδεία. Η ταυτόχρονη διδασκαλία μουσικής και ποίησης αποτελεί ουσιαστικό πυλώνα της Πλατωνικής έννοιας της Αγωγής.

 Ο Ερυξίμαχος θεωρεί ως προστάτιδα του Ουράνιου Έρωτα την ομώνυμη μούσα, ενώ του πάνδημου τη μούσα Πολύμνια. Ο έρωτας πρέπει να προσφέρεται με μέτρο. Η υπερβολή δηλώνει ακολασία. Γενικά η απόλαυση κάθε αγαθού, όπως και του φαγητού έχει ως προϋπόθεση το μέτρο. Όποιος ξέρει πότε να σταματήσει να τρώει, πετυχαίνει τη μέγιστη ηδονή, ενώ η έλλειψη και η υπερβολή δημιουργούν νοσηρότητα. Γενικά άνθρωπος και φύση αποτελούνται από τα αντίθετα στοιχεία που αντιπαλεύουν, το θερμό – ψυχρό και το υγρό – ξηρό. Ο ουράνιος Έρωτας προκύπτει όταν τα αντίθετα στοιχεία αναμειχθούν στη σωστή αναλογία, ώστε να προκύψει αρμονία, υγεία και μετρημένη ηδονή. Από την άλλη όταν επικρατεί ο έρως της Πολύμνιας έχουμε νοσηρότητα και τελικά πόνο.

Στη φύση ο ουράνιος έρως επέρχεται όταν οι εποχές εναλλάσσονται κανονικά και δεν υπάρχουν ακραία καιρικά φαινόμενα. Σε τέτοια περίπτωση η γη γεννοβολά καρπούς και οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι γιατί η γαία  τους δίνει όσα χρειάζονται. Όταν επικρατήσει ο ακραίος και άμετρος έρωτας της Πολύμνιας, τότε η ξηρασία ή το δριμύ ψύχος καταστρέφουν τις σοδειές και στο τέλος ο λιμός και ο λοιμός ταλανίζουν το ανθρώπινο είδος.

Η ακολασία, σύμπτωμα του πάνδημου έρωτα, οδηγεί σε αρρώστια λόγω καταρράκωσης του σώματος που έπεσε επανειλημμένα στην κρεπάλη. Η αρρώστια είναι τέκνο της υπερβολής και της αδυναμίας σύνθεσης των αντιθέτων με σωστό μέτρο και αναλογία. Η θρησκεία με τη μαντική  και τη μελέτη των άστρων και των μετεώρων είναι θεραπαινίδες του  ουράνιου έρωτος. Η ασέβεια δεν είναι τίποτε άλλο από την προσβολή του ουράνιου και τη προσκόλληση στον Πάνδημο Έρωτα. Η δυσαρμονία αίρεται με τη θεραπεία που προσφέρει ο Θεός μέσω των διάμεσων ανθρώπων ( μάντεων) και αποκαθιστά με θυσίες και επανορθωτικές πράξεις, το μέτρο, την τάξη  και την αρμονία του τέκνου της Ουρανίας.  Η μαντική δίνει θεραπευτική αγωγή στον κόσμο, συμφιλιώνει θεούς και ανθρώπους, αποκαθιστά τη δικαιοσύνη και τη θεοσέβεια που είναι ο θείος έρωτας.

Καταληκτικά:

1.       Ο δισυπόστατος έρως είναι παντοδύναμος, άρχει θεών, ανθρώπων και του σύμπαντος κόσμου.

2.       Ο ουράνιος έρωτας  εκδηλώνεται με λατρεία που χαρακτηρίζεται από σωφροσύνη και δικαιοσύνη εξασφαλίζει τη μέγιστη ευτυχία και την αληθινή φιλία μεταξύ μας και μεταξύ των θεών.

Ο Ερυξίμαχος καλεί τον Αριστοφάνη που του πέρασε ήδη ο λόξιγκας να πάρει το λόγο…

Σημειώσεις

1.      1.  Ο Πλάτωνας με το επεισόδιο με το λόξιγκα δίνει ένα αστείο τόνο, σκεδάζει την ένταση.

2.       2. Να κάνει γαργάρες με νερό ή να κρατήσει κάποιο χρόνο την ανάσα του.

3.    3.    Με την επίκριση του προλαλήσαντα ο Ερυξίμαχος προσπαθεί να κεντρίσει το ενδιαφέρον,

4.       οὐ ξυνιᾶσιν ὅκως διαφερόμενον ἑωυτῷ ὁμολογέει· παλίντονος ἁρμονίη ὅκωσπερ τόξου καὶ λύρης.