Παυσανία Έπαινος Έρωτος

 Παυσανία Έπαινος Έρωτα [ Συμπόσιο 180c – 185c.]

Ο Απολλόδωρος, μεταφέρει όσα είπε ο Αριστόδημος για το λόγο του Παυσανία περί Έρωτος.

Παυσανίας

Ως σοφιστής, κρίνει την προσέγγιση του προηγούμενου ομιλητή (Φαίδρου) ως απλουστευμένη και ανεπαρκή. Αυτό γιατί  Η Αφροδίτη δεν είναι μια αλλά δύο. Η Ουράνια Αφροδίτη που είναι  κόρη του Ουρανού  και η Πάνδημη, θυγατέρα του Διός και της Διώνης. Συνακόλουθα δεν υπάρχει ένας έρωτας αλλά δύο, ο Ουράνιος και ο Πάνδημος. Δεν μπορούμε να κρίνουμε συνολικά τον Έρωτα ως φαινόμενο άξιο επαίνου και όμορφο, αλλά να κρίνουμε κατά περίπτωση. Ο Έρωτας της Πανδήμου Αφροδίτης, όπως λέει και το όνομα του είναι κυριολεκτικά πάνδημος δηλαδή αφορά κάθε συνηθισμένο, καθημερινό ανθρώπινο ον που είναι στη φύση του να ερωτεύεται. Οι κοινοί άνθρωποι όταν ερωτεύονται γυναίκες και αγόρια αυτό που ποθούν και μετά μανίας επιδιώκουν δεν είναι η ψυχική, αλλά η σωματική ικανοποίηση. Είναι εγωιστές και δούλοι των ενστίκτων και των παθών τους Συνήθως οι οπαδοί του Πάνδημου Έρωτα προσπαθούν να εκμεταλλευτούν άτομα χαμηλού νοητικού επιπέδου για να ικανοποιήσουν τις ορέξεις τους. Η Πάνδημη Αφροδίτη είναι ερμαφρόδιτη (μετεχούσης ἐν τῇ γενέσει καὶ θήλεος καὶ ἄρρενος 181c ) και είναι ουσιαστικά η προστάτιδα του κοινού και κάποτε χυδαίου ετεροφυλοφιλικού σωματικού έρωτα.

Η ουράνια Αφροδίτη αντίθετα, ως προερχόμενη εκ του Ουρανού και μη έχουσα μητέρα, είναι αρσενική και προστατεύει τον ομοφυλοφιλικό έρωτα μεταξύ ενηλίκων και εφήβων.

Ο έρως αυτός δεν έχει κίνητρο την εξαπάτηση και τη σωματική ηδονή που προσφέρει ένα νεανικό σώμα, αλλά μια κατ’ εξοχή πνευματική και ισόβια σχέση και συμβίωση. Ο σωστός ενήλικας εραστής δεν επιδιώκει να εκμεταλλευτεί την απειρία του εφήβου αγοριού για να ικανοποιήσει τις ορέξεις του και να φύγει για να βρει άλλο έφηβο για να κάνει τα ίδια.

Νομική απαγόρευση θα έπρεπε να επιβληθεί στην σχέση ενήλικου με παιδί που δεν έχει εισέλθει ακόμα στην εφηβεία. Οι καθώς πρέπει άνθρωποι ήδη επιβάλλουν στον εαυτό τους αυτό τον περιορισμό, όμως ο νόμος αυτός θα έπρεπε να επιβληθεί στους χυδαίους θηρευτές της παιδικής σάρκας. Οι οπαδοί της Πάνδημης Αφροδίτης θα έπρεπε να εξαναγκαστούν να μείνουν μακριά από παιδιά και ελεύθερες γυναίκες. Αυτοί οι χυδαίοι άνθρωποι κηλίδωσαν το όνομα του Έρωτα. Γιατί όσοι κατακρίνουν τον Έρωτα εφήβου και ενηλίκου ανδρός το κάνουν γιατί έχουν υπόψη τους  τέτοια χαμερπή άτομα.

Ο Ομοφυλοφιλικός Έρωτας είναι πολύ συχνός στην Σπάρτη, λόγω του πολιτεύματος της που επέβαλλε στους άνδρες να ζουν μαζί τον περισσότερο καιρό ως στρατιώτες. Οι στενές φιλικές σχέσεις μεταξύ των στρατιωτών, που ήταν ανά δύο ζευγαρωμένοι, αύξανε την απόδοση τους στον πόλεμο αφού έφταναν μέχρι την αυτοθυσία για να σώσουν τον σύντροφο τους. Σε αντίθεση με την Αθήνα, οι Ιωνικές πόλεις θεωρούσαν ως πρόστυχη πράξη τη σχέση μεταξύ ανδρών. Αυτό αποδίδεται στην επίδραση των Περσών. Οι βάρβαροι δεν θέλουν την ανάπτυξη του αθλητισμού, της φιλοσοφίας και του ουράνιου έρωτος μεταξύ ελευθέρων αδελφών ψυχών γιατί δεν θέλουν να υπάρχουν στις κοινωνίες τους  άνθρωποι αυτόβουλοι, με υψηλό φρόνημα, αλλά χαμερπείς δούλοι.  Οι νόμοι της Περσικής αυτοκρατορίας επιβλήθηκαν λόγω της απληστίας των σατραπών και του μεγάλου βασιλέως και στηρίζουν προσωποπαγή καθεστώτα.

Στην Αθήνα ο κανόνας που ρυθμίστηκε περί Έρωτος χρειάζεται κάποιες εξηγήσεις για να γίνει καλύτερα κατανοητός. Θεωρείται ευπρεπέστερο ο έρωτας ενός νέου με τον ενήλικα εραστή του να είναι φανερός παρά κρυφός. Αυτές οι σχέσεις συναντώνται περισσότερο στις εύπορες οικογένειες, ίσως επειδή αυτές έχουν περισσότερο ενδιαφέρον για την αγωγή των βλαστών τους. Για να πετύχουν να κερδίσουν τον αγαπημένο τους οι εραστές κάνουν ανήκουστα πράγματα όπως αγρυπνίες στο κατώφλι του. Σε άλλη περίπτωση τέτοια συμπεριφορά θα φαινόταν εξευτελιστική, όμως είναι ανεκτή γιατί γίνεται για ευγενή σκοπό. Την ερωτική σχέση πρέπει να την ξεχωρίσουμε από τη χυδαιότητα. Χυδαίος είναι ο πάνδημος εραστής που κάνει έρωτα για να ικανοποιήσει τα ένστικτα του και αλλάζει τους ερωμένους σαν τα πουκάμισα. Ο εραστής πάλι που έχει το φρόνημα της Ουράνιας Αφροδίτης θέλει να δημιουργήσει μια σταθερή σχέση. Αγαπά πρώτιστα τη ψυχή και όχι το σώμα του ερωμένου. Γίνονται οι δυο τους μια ψυχή σε δύο σώματα όπως ο Δάμωνας και ο Φιντίας. Αυτή η αξεπέραστη ερωτική φιλία του ώριμου άνδρα με τον έφηβο δεν έχει κανένα ηθικό ψόγο. Δεν κρύβει κανένα καταναγκασμό ή δωροδοκία για ικανοποίηση χυδαίων ενστίκτων. Είναι μια κόσμια σχέση που αν φτάσει κάποτε στη σωματική επαφή αυτό γίνεται με αμοιβαία συναίνεση. Οι δύο εραστές εθελούσια υποδουλώνονται ο ένας στον άλλο γιατί ο ένας συμπληρώνει τις ελλείψεις του άλλου και νιώθουν ευτυχία όταν δίνουν χαρά στην αγαπημένη ψυχή. Ο ώριμος άντρας εραστής προσφέρει γνώση, σοφία και αρετή στο αγαπημένο αγόρι και ο έφηβος, αφού αποκτήσει τον ψυχικό δεσμό με τον εραστή του, αν και όταν είναι έτοιμος, δίνεται σ’ αυτόν.

Για να κρίνουμε την ποιότητα της σχέσης πρέπει να δούμε το κίνητρο του ερωμένου. Αν δοθεί στον εραστή του γιατί νομίζει ότι θα πάρει από αυτόν χρήματα, κάνει κάτι πρόστυχο, ακόμα και αν έπεσε θύμα ψευδούς υπόσχεσης. Αυτό γιατί υποβιβάζει τη σχέση του σε επ’ αμοιβή πορνεία. Η οποιαδήποτε σωστή σχέση είναι ανιδιοτελής και τα όποια οφέλη αμοιβαία. Αν το κίνητρο του εφήβου είναι η αρετή και η σοφία και τελικά το δόσιμο του στον ενήλικα εραστή αποδειχτεί πνευματικά άκαρπο, αφού ο τελευταίος αποδειχτεί κατώτερος των περιστάσεων, σαρκολάτρης και στερούμενος παιδείας, τότε η ντροπή δεν βαρύνει τον έφηβο αλλά τον ενήλικα.

Συμπερασματικά: Η ικανοποίηση του πόθου καταξιώνεται όταν έχει κίνητρο την αρετή. Αν οι εραστές καθοδηγούνται από την Ουράνια Αφροδίτη δεν υπάρχει πιο ιερός δεσμός από τον έρωτα  δύο ανδρών. Οι έρωτες που καθοδηγούνται από την Πάνδημο Αφροδίτη είναι κατώτεροι. Αυτή είναι η συνεισφορά (έρανος) που καταθέτω στη συζήτηση περί έρωτος Φαίδρε κατέληξε ο Παυσανίας.

Σημειώσεις

1.       Ο Ησίοδος στη Θεογονία αναφέρει ότι η Ουράνια Αφροδίτη γεννήθηκε από το σπέρμα του Ουρανού και αναδύθηκε από τον αφρό της θάλασσας. Είναι αμήτωρ όπως και η Αθηνά.

2.       Ο Όμηρος αναφέρει την Πάνδημη Αφροδίτη στην Ιλιάδα Ε 465