Ηράκλειτος και Ερμητικά Κείμενα

        Πριν προχωρήσουμε στη σύγκριση, ας δώσουμε ένα ορισμό της έννοιας « Ερμητικά κείμενα » . Πρόκειται για μια σειρά πραγματειών, οι οποίες υποτίθεται ότι γράφτηκαν από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο, ο οποίος ήταν η ελληνική εκδοχή του Θεού Θώθ.Ο Θεός αυτός εθεωρείτο ως ο εφευρέτης του αλφαβήτου και της γραφής. Ήταν Θεός της Σελήνης, του χρόνου και των Ιερών κειμένων και τον φαντάζονταν ως πιθηκόμορφο άνθρωπο ή σαν πουλί. Τα κείμενα του Θώδ περιέχουν αναφορές σε θέματα αστρολογίας, μαγείας, αλχημείας, αλλά και φιλοσοφικές θέσεις που προσεγγίζουν τον Ηράκλειτο. Αμέσως μετά θα παραθέσω ένα απόσπασμα από την πραγματεία Σμαράγδινος Πίνακας. Είναι μια κρυπτογραφημένη αλχημική συνταγή περιέχει θέσεις που προσομοιάζουν με τη διδασκαλία του σκοτεινού φιλοσόφου.

Ηράκλειτος και Ερμητικά κείμενα:

« Είναι αληθινό, χωρίς ψέμα, βέβαιο και πραγματικό: Ότι είναι χαμηλά είναι το ίδιο σαν εκείνο που είναι ψηλά, και ότι είναι ψηλά είναι σαν εκείνο που είναι χαμηλά. Μ’ αυτό τον τρόπο γίνονται θαύματα από το ένα και μοναδικό. Κι όπως όλα τα πράγματα είναι και προέρχονται από Ένα με τη μεσολάβηση του Ενός, έτσι τα πάντα δημιουργήθηκαν με τη προσαρμογή αυτού του μοναδικού......

       Αν κάποιος σας έλεγε ότι τα λόγια αυτά τα είπε ο Ηράκλειτος θα μπορούσατε να τον διαψεύσετε; Ασφαλώς όχι, γιατί παρουσιάζουν δύο βασικές θέσεις του σκοτεινού φιλοσόφου, δηλαδή την ενότητα, συμπληρωματικότητα, και αρμονία των αντιθέτων και την κοινή προέλευση των πάντων. Ότι είναι ψηλά είναι το ίδιο με εκείνο που είναι χαμηλά μας λέει ο Τρισμέγιστος Ερμής, που έχει το ίδιο νόημα με το απόσπασμα αριθμός 60 του Εφέσιου που μας βεβαιώνει ότι ο ανήφορος και ο κατήφορος είναι ο ίδιος δρόμος. Ακόμα το γεγονός ότι όλα τα πράγματα προέρχονται από το Ένα, και η συμπαντική πραγματικότητα αποτελεί ενότητα μέσα στην πολλαπλότητα της, είναι αυτούσια η θέση του Ηράκλειτου, που επιγραμματικά στο απόσπασμα 10 μας λέει « Από όλα το ένα κι απ’ το ένα τα πάντα »

        Οι θέσεις του σκοτεινού φιλοσόφου, όπως θα δούμε και σε άλλες περιπτώσεις πιο κάτω, απειχούν την μυστική διαχρονική σοφία της ανθρωπότητας. Μήπως όμως ο Ηράκλειτος αντέγραψε ή έστω επηρεάστηκε από την ερμητική διδασκαλία; Ή μήπως συμβαίνει το αντίθετο. Μέ βάση πληροφορίες που πήρα από την εγκυκλοπαίδεια δομή, είναι αρκετά πιθανόν ότι τα Ερμητικά κείμενα, με τη σημερινή τους μορφή τουλάχιστον, δεν είναι αρχαιότερα της Ελληνιστικής περιόδου. Αν αυτό αληθεύει, τότε είναι πολύ πιθανό, οι συγγραφείς τους να γνώριζαν τον Ηράκλειτο και να επηρεάστηκαν από τις διδαχές του. Αν τα ερμητικά κείμενα είναι αρχαιότερα του Ηράκλειτου τότε είναι γεγονός ότι πρέπει να εξετάσουμε αν είχε έρθει σε επαφή μαζί τους. Από τις βιογραφικές πηγές που διασώζουν στοιχεία για τον Ηράκλειτο, δεν αναφέρεται καμμιά επίσκεψη του στην Αίγυπτο. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Ηράκλειτος δεν εμαθήτευσε σε κάποιο δάσκαλο αλλά μάλλον ήταν αυτοδίδακτος. Δεν εκτιμούσε την πολυμάθεια, αλλά οδηγήθηκε στην γνώση με την αυτοέρευνα. Αυτό φαίνεται στο απόσπασμα 101, όπου αναφέρει ότι «Αναζήτησα τον εαυτό». Η μάθηση είναι αποτέλεσμα, κατά τον Εφέσιο της αυτογνωσίας.

         Θεωρώ λοιπόν πολύ πιθανόν ότι ο «Σκοτεινός » και οι όποιοι συγγραφείς των Ερμητικών κειμένων έφτασαν σε κοινές αντιλήψεις, σε ορισμένα τουλάχιστον θέματα, από ανεξάρτητους δρόμους. Παραδέχομαι όμως ότι αυτή η θέση μου παρόλο που δεν αναιρείται από κάποια στοιχεία, ούτε τεκμηριώνεται απόλυτα.