Τα αυτόματα αγάλματα του Φίλωνα του Βυζάντιου

Τα αυτόματα αγάλματα του Φίλωνα του Βυζάντιου.

   Ο Φίλωνας ο Βυζάντιος έζησε στην Ελληνιστική Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων , το δεύτερο μισό του 3^ου αιώνα Π.Χ. Ο Φίλωνας , μαζί με τον Κτησίβιο και τον Ήρωνα τον Αλεξανδρινό , αποτέλεσαν την αξεπέραστη τριάδα των Ελλήνων μηχανικών , που τα έργα τους ακόμα και σήμερα προκαλούν τον θαυμασμό των συγχρόνων επιστημόνων. Ας επιστρέψουμε όμως στον Φίλωνα. Πως κατάφερε να δημιουργήσει κινούμενα αγάλματα σε μια εποχή πέραν των 2 χιλιάδων χρόνων πριν από μας; Και πως ξέρουμε εμείς σήμερα για τα έργα του;

       Τα αγάλματα του Φίλωνα δεν ήταν συμπαγή, αλλά στο εσωτερικό τους έκρυβαν διάφορους μηχανισμούς, που τα έκαναν να κινούνται με τη βοήθεια του νερού και του αέρα. Ας δούμε λοιπόν μερικά από τα θαυμαστά δημιουργήματα του Φίλωνα για να πάρουμε μια ιδέα από τη μεγαλοφυία του.

1) Η αυτόματη υπηρέτρια του Φίλωνα:

   Ήταν ένα άγαλμα γυναίκας, η οποία στο δεξί της χέρι κρατούσε μια οινοχόη, δηλαδή αγγείο που περιείχε κρασί. Το αριστερό της χέρι ήταν απλωμένο σαν να περίμενε να πάρει το κύπελο ( ποτήρι )

... Πράγματι αν της έβαλες ένα κύπελο στο αριστερό χέρι τότε αυτό κατέβαινε γεμίζοντας το με κρασί , ή κρασί με νερό αν το ήθελες νερομένο.. Το άγαλμα έχυνε πρώτα το κρασί, μετά δε, το νερό στην αναλογία που θα ήθελε να το πιεί ο άνθρωπος που χρησιμοποιούσε το μηχάνημα. Το άγαλμα σταματούσε το σερβίρισμα του μείγματος ( κοκτέηλ ) μόλις ο άνθρωπος έπαιρνε το κύπελο.Το αυτόματο αυτό μηχάνημα, του οποίου ο μηχανισμός είναι πολύ περίπλοκος για να περιγραφεί με λεπτομέρεια φαίνεται στο σχέδιο Α που ακολουθεί:

Ο Θεός Πάνας και ο Δράκος:

   Στο σχέδιο Β βλέπεται ακόμα ένα σπουδαίο έργο του Φίλωνα. Το αυτόματο μηχάνημα αποτελείτο από 3 μέρη: Από το άγαλμα του Θεού Πάνα , τον Δράκο , το βουνό και την πηγή. Ο Δράκος έσκυβε στην πηγή του Θεού για να πιει νερό. Ενώ ο δράκος έπινε νερό, το άγαλμα του Πάνα πλησίαζε την πηγή και έδιωχνε το τέρας. Ακολούθως ο Πάνας έφευγε, ο δράκος επέστρεφε , και η σκηνή επαναλαμβανόταν ξανά και ξανά.

   Οι πιστοί στο ναό του Πάνα νόμιζαν ότι έβλεπαν θαύμα. Η ροή του νερού, η κίνηση του αγάλματος και του δράκου δεν ήταν θαύμα, αλλά ένα έξυπνο μηχάνημα, που λειτουργούσε με τις αρχές της αεροστατικής και της υδροστατικής που ο σοφός μηχανικός χρησιμοποιούσε επιδέξια στα μηχανήματα του.

     Από που ξέρουμε όμως για τα έργα του Φίλωνα, 2200 χρόνια μετά το θάνατο του; Ο Έλληνας σοφός περιέγραψε τα έργα του στα πολλά βιβλία που έγραψε. Από τα βιβλία αυτά σώθηκαν ως τις μέρες μας μόνο εννιά. Τις αυτόματες μηχανές του τις περιγράφει στο βιβλίο του «Πνευματικά και υδραυλικά ». Ο Γάλλος μελετητής Καρά ντε Βο ( Carra de Vaux ), μετέφρασε το 1877 στα γαλλικά το βιβλίο αυτό , από ένα αραβικό αντίγραφο του έργου . Ο μελετητής κατόρθωσε να ανακατασκεύασει τις μηχανές με βάση λεπτομερείς περιγραφές και σχέδια που υπήρχαν στο χειρόγραφο βιβλίο.

     Για ποιους όμως κατασκεύαζε τα θαυμαστά αυτά έργα ο Φίλωνας; Τα μηχανήματα αυτά κοσμούσαν ανάκτορα ( παλάτια) αρχόντων της εποχής. Ακόμα κοσμούσαν ναούς των θεών στην Αλεξάνδρεια. Οι ιερείς τα χρησιμοποιούσαν για να εντυπωσιάσουν τους απλούς ανθρώπους και να δυναμώσουν την πίστη τους προς τους θεούς. Οι περισσότεροι άνθρωποι εκείνη την εποχή ήταν αγράμματοι, και όταν έβλεπαν αγάλματα να κινούνται, σαν να ήταν ζωντανά ένιωθαν απέραντο θαυμασμό.Σίγουρα οι κάτοχοι τέτοιων συσκευών θα πλήρωναν πολλά λεφτά για να τα αποκτήσουν. Με αυτά στόλιζαν τα παλάτια τους και εντυπωσίαζαν τους ξένους τους. Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Τα θαυμαστά αυτά μηχανήματα, με τον πολύπλοκο σχεδιασμό τους, θα προκαλούσαν το θαυμασμό ακόμα και σήμερα.