Λανθασμένος ο τρόπος υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα

Μιχάλης Α. Πόλης Εκπαιδευτικός

Η Άνοιξη, συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης, τη δύναμη της ζωής που υπερνικά την μακρά νάρκη του Χειμώνα και ξεπροβάλλει ολοζώντανη και δυναμική. Η ζωή νικά το θάνατο τόσο στο φυσικό όσο και στο μεταφυσικό επίπεδο. Στα πλαίσια αυτά η κατ’ εξοχήν  εαρινή θρησκευτική εορτή   είναι η Ανάσταση. Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος¹ που έγινε στη Νίκαια της Μικράς Ασίας το 325 μ.Χ. μεταξύ άλλων θέσπισε  τους κανόνες υπολογισμού της ημερομηνίας εορτασμού του Πάσχα. Η Πασχάλια ημερομηνία καθορίζεται ως εξής:

1.      1.  Η εαρινή ισημερία οριοθετεί την έναρξη της Άνοιξης

2.       2. Το Πάσχα εορτάζεται την Κυριακή  που έπεται  της Πανσελήνου της Εαρινής Ισημερίας.

3.   3.  Η Εαρινή Πανσέληνος συμβαίνει κατά την χρονική Περίοδο μεταξύ 21^ης Μαρτίου και 19^ης Απριλίου

4.       4. Αν η εαρινή Πανσέληνος συμπίπτει με Κυριακή τότε το Πάσχα εορτάζεται την επόμενη Κυριακή.

5.   5.  Το χριστιανικό Πάσχα εορτάζεται μετά το Ιουδαϊκό Πάσχα, γιατί σύμφωνα με τα ευαγγελικά κείμενα² ο Μυστικός Δείπνος συνέπιπτε με το Εβραϊκό Πάσχα. Προφανώς η Ανάσταση του Χριστού έπεται χρονολογικά του Νομικού Πάσχα.

6.    6.   Για τον υπολογισμό της εαρινής Ισημερίας η ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιεί  το Ιουλιανό ημερολόγιο³, παρόλο που  έχει υιοθετήσει το Γρηγοριανό ημερολόγιο από το 1923.

Με βάση τα ανωτέρω, έχουμε:

1.   1.    Η Εαρινή Ισημερία, κατά την οποία η διάρκεια της νύκτας ισοδυναμεί με τη διάρκεια της ημέρας, συμπίπτει με την 20^η ή  την  21^η Μαρτίου.

2.     2.   Πανσέληνο έχουμε κάθε 29 ή 30 μέρες. Η μέση διάρκεια ενός σεληνιακού μήνα ισούται με 29,53 ημέρες

3.     3.    Προφανώς η εαρινή Πανσέληνος δεν μπορεί να συμβεί πιο αργά από την 19^η Απριλίου και συνακόλουθα η Κυριακή του Πάσχα δεν μπορεί να συμβεί αργότερα από την 25^η Απριλίου.

Το Γρηγοριανό ημερολόγιο και η διόρθωση του λάθους

Το Ιουλιανό ημερολόγιο φέρει το όνομα του  Ιούλιου Καίσαρα και δημιουργήθηκε από τον Σωσιγένη, Έλληνα αστρονόμο από την Αλεξάνδρεια. Ήταν ένα σημαντικό επιστημονικό κατόρθωμα της ύστερης ελληνιστικής εποχής. Με τα σημερινά δεδομένα όμως είναι αποδεδειγμένο ότι έχει ένα μικρό λάθος στον υπολογισμό του έτους. Πράγματι η μέση διάρκεια του έτους σύμφωνα με το Σωσιγένη είναι 365,25 ημέρες, ενώ σήμερα είναι γνωστό ότι η πραγματική διάρκεια του είναι 365,24219 μέρες. Το Ιουλιανό έτος υπερβαίνει το πραγματικό κατά 11 λεπτά και 14 δεύτερα. Αυτό σημαίνει ότι κάθε 128 χρόνια το Ιουλιανό ημερολόγιο συσσωρεύει κατ’ υπεροχή λάθος μιας ημέρας. Από το 325 μ.Χ. που έγινε η σύνοδος της Νίκαιας μέχρι το 1582 που επιβλήθηκε το Γρηγοριανό Ημερολόγιο, το συνολικό λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου ανήλθε σε  10 ημέρες. Η Εαρινή ισημερία, τις ημέρες του Πάπα Γρηγορίου,  έφτανε στις 10 ή 11 Μαρτίου  αντί στις 21 του μηνός. Σήμερα το λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου είναι 13 ημέρες⁴ ενώ μεταξύ το 2100-2199 μ.Χ. η υπεροχή του Ιουλιανού έτους θα αυξηθεί στις 14 ημέρες.

Η ημερολογιακή μεταρρύθμιση

Η τελευταία ημέρα του Ιουλιανού ημερολογίου ήταν η 4η Οκτωβρίου 1582 ενώ με  διάταγμα του Πάπα Γρηγορίου 13^ου η επόμενη μέρα,  πρώτη  του Γρηγοριανού ημερολογίου,  ξημέρωσε ως   15η Οκτωβρίου 1582.  Ο Ιταλός αστρονόμος Λίλιο, που μεταρρύθμισε  το ημερολόγιο, όρισε τη μέση διάρκεια του έτους σε 365,2425 ημέρες, αντί σε 365,25 ημέρες του Ιουλιανού. Το νέο ημερολόγιο συσσωρεύει λάθος μιας ημέρας κάθε 3225 χρόνια⁵, αντί μιας ημέρα κάθε 128 έτη του Ιουλιανού ημερολογίου και είναι πολύ ακριβέστερο . Οι χρήστες του δεν θα χρειαστεί να το μεταρρυθμίσουν πριν το 5000 μ.Χ.  Το Γρηγοριανό έτος δεν θεωρεί δίσεκτα τα έτη που τελειώνουν σε δύο μηδενικά αν δεν διαιρούνται με το 400. Έτσι ενώ το 2000  είναι δίσεκτο και έχει 366 μέρες, τα έτη 2100, 2200 και 2300 δεν είναι δίσεκτα γιατί δεν διαιρούνται με το 400.  Αντίθετα το Παλαιό ημερολόγιο θεωρεί δίσεκτα τα έτη 2100, 2200 και 2300.

Η ορθόδοξη εκκλησία, παρόλο που αποδέχτηκε το Γρηγοριανό ημερολόγιο  το 1923, εντούτοις συνεχίζει να υπολογίζει την εαρινή ισημερία με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο. Έτσι πολλές φορές εορτάζει το Πάσχα με βάση όχι την πρώτη, αλλά τη δεύτερη εαρινή Πανσέληνο, με σημαντική χρονική καθυστέρηση. Επιπλέον η εαρινή Πανσέληνος υπολογίζεται πλασματικά με βάση τον κύκλο του αρχαίου  αστρονόμου Μέτωνα⁶ που ανακάλυψε ότι η Πανσέληνος πέφτει την ίδια ημερομηνία σε κάθε μήνα,  κάθε 19 χρόνια. Και σε αυτή την περίπτωση όμως υπάρχει ένα συσσωρευμένο λάθος 4 έως 5 ημερών γιατί ο κύκλος του Μέτωνα λαθεύει μια ημέρα κάθε 368 χρόνια.

Τι ισχύει το 2019;

1.      1.  Η Εαρινή Πανσέληνος το 2019, με βάση το Γρηγοριανό ημερολόγιο,  συμπίπτει με την 21^η Μαρτίου ημέρα Πέμπτη.

2.      2.  Το Εβραϊκό Πάσχα εορτάζεται φέτος με την 20^η Απριλίου ημέρα Σάββατο

3.    3.    Η Κυριακή που ακολουθεί την εαρινή Πανσέληνο και το Εβραϊκό Πάσχα προφανώς είναι η 21^η Απριλίου 2019 και όχι η 28^η Απριλίου που θα το εορτάσουμε φέτος.

Που βρίσκεται το λάθος στην ημερομηνία του Πάσχα το 2019;

1.     1.  Η Ορθόδοξη εκκλησία μετρά την εαρινή Πανσέληνο με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο. Έτσι θεωρεί ότι η Πανσέληνος της 21^ης Μαρτίου είναι η τελευταία χειμερινή πανσέληνος, αφού με το παλαιό ημερολόγιο η 21^η Μαρτίου 2019 είναι η 8^η Μαρτίου 2019.

2.     2.   Συνακόλουθα η εαρινή Πανσέληνος για την ορθόδοξη εκκλησία είναι η δεύτερη εαρινή Πανσέληνος που συμπίπτει με την Παρασκευή 19η  Απριλίου 2019.

3.      3.  Στο λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου προστίθενται ακόμα πέντε μέρες λόγω του υπολογισμού της ημερομηνίας της Πανσελήνου με βάση όχι την πραγματική αλλά την Μετώνεια  Πανσέληνο. Έτσι η Πανσέληνος υποτίθεται ότι έρχεται την 24^η Απριλίου 2019, ενώ αν κοιτάξει κανείς τον ουρανό εκείνη την ημερομηνία είναι φανερό ότι η φωτισμένη επιφάνεια του Σεληνιακού δίσκου είναι γύρω στο 65%.

4.       4. Το Εβραϊκό Πάσχα εορτάζεται την 20 Απριλίου 2019.

5.       Συνακόλουθα η εκκλησία μας θα εορτάσει όψιμα το Πάσχα  στις 28 Απριλίου σχεδόν σαράντα ημέρες μετά την εαρινή Πανσέληνο.

Γενικές διαπιστώσεις

1.   1.     Όταν η εαρινή πανσέληνος συμπίπτει μεταξύ 20^ης Μαρτίου και 1^ης Απριλίου, η ορθόδοξη εκκλησία θεωρεί ως εαρινή Πανσέληνο τη δεύτερη εαρινή Πανσέληνο και το Πάσχα εορτάζεται με 4-5 εβδομάδες καθυστέρηση.

2.    2.    Όταν η εαρινή Πανσέληνος είναι μετά την 1^η Απριλίου, τότε το Ορθόδοξο Πάσχα είτε καθυστερεί μια εβδομάδα σε σχέση με το καθολικό λόγω του μετώνειου σφάλματος, είτε σε σπάνιες περιπτώσεις τα δύο Πάσχα συμπίπτουν.  

3.    3.    Το Ορθόδοξο Πάσχα εορτάζεται κατά μέσο όρο με 13 ημέρες καθυστέρηση σε σχέση με το Πάσχα των Καθολικών και των Προτεσταντών.

4.   4.     Συνακόλουθα    το Ορθόδοξο Πάσχα θα «πέφτει» μέχρι το 2099 από τις 4 Απριλίου ως 8 Μαΐου, ενώ το καθολικό Πάσχα θα εορτάζεται μεταξύ 22ας Μαρτίου και 25ης Απριλίου..

5.    5.    Εάν η ορθόδοξη εκκλησία συνεχίσει να υπολογίζει την ημερομηνία του Πάσχα με το Ιουλιανό ημερολόγιο τότε το Πάσχα θα μας έρχεται σε όλο και πιο καλοκαιρινές ημερομηνίες. Έτσι:

6.     6.   Μεταξύ 2100 - 2199 μ.Χ. το Πάσχα θα εορτάζεται μεταξύ 5^ης Απριλίου έως 9^ης    Μαΐου.

7.      7.  Μεταξύ 2200 - 2299 μ.Χ. το Πάσχα θα εορτάζεται μεταξύ 6^ης Απριλίου έως 10^ης    Μαΐου.

8.      8. …………………………………………………………………………………………………………

9.     9.   Μεταξύ 9300 – 9399 μ.Χ.  το Πάσχα θα εορτάζεται μεταξύ 29^ης Μαΐου έως 2^ας   Ιουλίου. Θα έρθει μια εποχή που το Πάσχα θα εορτάζεται το Δεκαπενταύγουστο αν η ορθόδοξη εκκλησία δεν μεταρρυθμίσει τον τρόπο υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα.

110.   Ο Πυρήνας του Ορθόδοξου πιστεύω είναι το Τριαδικό και το Χριστολογικό Δόγμα. Η μεταρρύθμιση του τρόπου υπολογισμού του Πάσχα ούτε κατ’ ελάχιστον  θίγει τα δόγματα της Θρησκείας μας.

111. Τα ανωτέρω δεδομένα έχουν τεκμηριωθεί και από τον Πρόεδρο της αστρονομικής εταιρείας Κύπρου Ιωάννη Φάκα σε εκτεταμένο βιβλίο που έγραψε με τίτλο «Πάσχα, Υπολογισμός με βάση την αστρονομία και μια εισήγηση για διόρθωση, Λευκωσία 2014» Πρόκειται για την πλέον εμπεριστατωμένη  και εκτεταμένη μελέτη επί του θέματος που έχω διαβάσει.

Πώς επηρεάζουν όλα αυτά τη ζωή μας; Όποιος νομίζει ότι όλα τα πιο πάνω είναι άκρως θεωρητικά κάνει λάθος. Ας δούμε ακόμα ένα πρακτικό παράδειγμα:

Υπολογισμός του Πάσχα του έτους 2021 με το Γρηγοριανό ημερολόγιο.

1.  1.      Η εαρινή πανσέληνος το 2021 τοποθετείται χρονικά την Κυριακή 28 Μαρτίου 2021. Την ίδια ημερομηνία εορτάζεται και το εβραϊκό Πάσχα. Συνακόλουθα το Πάσχα πρέπει να εορταστεί την Κυριακή 4 Απριλίου 2021. Η ημερομηνία αυτή θα είναι η ημερομηνία του Πάσχα των Καθολικών το 2021.

2.    2.    Η ορθόδοξη εκκλησία όμως θεωρεί λανθασμένα ότι η εαρινή πανσέληνος το 2021  συμπίπτει με την 27^η Απριλίου ημέρα Τρίτη. Αυτό γιατί η 28^η Μαρτίου 2021 με το Παλαιό ημερολόγιο είναι η 15^η Μαρτίου, τελευταία χειμερινή Πανσέληνος. Έτσι θα γιορτάσουμε το Πάσχα με 4 εβδομάδες καθυστέρηση στις 2 Μαΐου 2021!

3.     3.   Ως αποτέλεσμα στη Δημοτική Εκπαίδευση το δεύτερο τρίμηνο το σχολικό έτος 2021-2022 θα έχει διάρκεια 15,4 εβδομάδες ενώ το τρίτο μόλις 6 εβδομάδες. Στη μέση εκπαίδευση, στα Λύκεια ουσιαστικά δεν θα έχουμε τρίτο τρίμηνο εφόσον οι εξετάσεις αρχίζουν αμέσως μετά το Πάσχα! Αυτό δημιουργεί μια τεράστια ανισορροπία στις περιόδους εργασίας και ανάπαυλας που μειώνει την παραγωγικότητα.  

Σημειώσεις

1.     1.   Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου, θέσπισε Ιερούς Κανόνες, διατύπωσε το Σύμβολο της Πίστεως.

2.   2.     Ματθαίος 26, 17:  Τῇ δὲ πρώτῃ τῶν ἀζύμων προσῆλθον οἱ μαθηταὶ τῷ Ἰησοῦ λέγοντες αὐτῷ· ποῦ θέλεις ἑτοιμάσωμέν σοι φαγεῖν τὸ πάσχα;

3.   3.     Ονομάζεται και Παλαιό Ημερολόγιο.

4.    4.    Το λάθος του Παλαιού Ημερολογίου θα αυξάνεται κατά τρεις ημέρες κάθε 400 χρόνια σε σχέση με το Νέο Ημερολόγιο.

5.   5.     Το λάθος του Γρηγοριανού Ημερολογίου είναι 26,78 δευτερόλεπτα κατ’ έτος κατ’ υπεροχή.

6.   6.     Ο Μέτωνας ήταν Αθηναίος αστρονόμος που έζησε στην Αθήνα την εποχή του Περικλή. Ανακάλυψε ότι 235 σεληνιακοί μήνες ισούνται με 19 ηλιακά έτη. Πράγματι: 235Χ29,53= 6939,55 και 19Χ365,24219=6939,60 με απόκλιση 1,2 ώρες κάθε 19 χρόνια.