Η μέτρηση του μήκους της γήινης περιφέρειας από τον Ερατοσθένη

Επιστημονικά και τεχνολογικά κατορθώματα των αρχαίων Ελλήνων.

Η ανακάλυψη του σχήματος και η μέτρηση του μήκους του μεσημβρινού της γης:

        Η γη μας είναι μια τεράστια σφαίρα. Περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο , ολοκληρώνοντας μια περιστροφή σε ένα χρόνο , και γύρω από τον άξονα της σε 24 ώρες. Το σφαιρικό σχήμα της γης μπορούμε να το δούμε βλέποντας τις φωτογραφίες της που έστειλαν οι δορυφόροι και τα διαστημόπλοια . Μέχρι πριν 400 χρόνια οι άνθρωποι ζώντας μέσα στην αμάθεια πίστευαν ότι η γη ήταν επίπεδη , ότι ο ήλιος και τ’ αστέρια γύριζαν γύρω από την γη. Χίλια  χρόνια ζοφερού μεσαίωνα και προκαταλήψεων είχαν σβήσει την γνώση που είχε γεννηθεί στην κοιτίδα του πολιτισμού, την Αρχαία Ελλάδα. Εκεί πριν 2300 χρόνια ο άνθρωπος ανακάλυψε το σχήμα της γης και μέτρησε τις διαστάσεις της.

         Ο Αρίσταρχος έζησε στη Σάμο, μεταξύ του 320 και του 250π.Χ. Ασχολήθηκε με την αστρονομία σε όλη του τη ζωή. Πρώτος αυτός εξακρίβωσε και δίδαξε ότι η γη είναι σφαίρα και ότι περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο.Ο τελευταίος αποτελούσε για τον Σάμιο αστρονόμο το κέντρο του σύμπαντος . Γύρω από τον ήλιο περιστρέφονταν οι 7 γνωστοί πλανήτες μαζί τους και η γη. Η αστρονομική ιδιοφυία του Αρίσταρχου είναι αξιοθαύμαστη αν σκεφτούμε ότι δεν είχε τα επιστημονικά μέσα που έχουν οι σύγχρονοι επιστήμονες. Οι άνθρωποι τότε δεν κατάλαβαν την θεωρία του και συνέχισαν να πιστεύουν ότι η γή είναι επίπεδη και ο ήλιος κινήται γύρω από αυτήν. 18 ολόκληρους αιώνες μετά τον Αρίσταρχο , ο Πολωνός αστρονόμος Νικόλαος Κοπέρνικος στο έργο του « Περι της κινήσεως των ουρανίων σωμάτων » ανακαλύπτει ξανά το ηλιοκεντρικό σύστημα . Ο Κοπέρνικος είχε μελετήσει αρχαίους Έλληνες συγγραφείς από τους οποίους πληροφορήθηκε για τις απόψεις του Αρίσταρχου , τις οποίες αποδέκτηκε και επέκτεινε......

           Οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι δεν ανακάλυψαν μόνο το γεγονός πως η γη είναι μια σφαίρα που κινήται γύρω από τον ήλιο. Η δόξα της μέτρησης των διαστάσεων της γης ανήκει σε αρχαίο Έλληνα επιστήμονα. Ο Ερατοσθένης που γεννήθηκε στην Κυρήνη ,  αποικία της Θήρας στην Β. Αφρική, το 276 π.Χ. Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και την Αθήνα κοντά στους διασημότερους δασκάλους της εποχής. Ασχολήθηκε με τα μαθηματικά , την φυσική , την γεωγραφία και την αστρονομία και έγραψε σπουδαία βιβλία.Ο Βασιλιάς της Αιγύπτου Πτολεμαίος ο Γ (246-222π.Χ.), ανάθεσε στον Κυρήνιο σοφό την διεύθυνση της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, της μεγαλύτερης βιβλιοθήκης του αρχαίου κόσμου. Ακόμα αναγνωρίζοντας την πολυμάθεια του, του ανάθεσε την διαπαιδαγώγηση του διαδόχου του Αιγυπτιακού θρόνου. Πολύ γνωστό είναι το κόσκινο του Ερατοσθένη που είναι μέθοδος εύρεσης πρώτων αριθμών. Δυστυχώς σώθηκε μόνο ένα μικρό μέρος των εργασιών του.

         Ο Ερατοσθένης μέτρησε το μήκος του μεσημβρινού της γης εκτελώντας το ακόλουθο πείραμα:

 Την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου ( είναι η μέρα με τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια. Συμπίπτει με την 21^η Ιουνίου κάθε χρόνου ) , ο Έλληνας σοφός παρατήρησε ότι οι ακτίνες του ήλιου στην Συήνη ( σημερινό Ασσουάν ) φωτίζουν κατά το μεσημέρι τον πυθμένα των πηγαδιών και άρα πέφτουν κάθετα στη γη . Την ίδια μέρα και ώρα στην Αλεξάνδρεια, που βρίσκεται βόρεια της Συήνης , οι ακτίνες του ήλιου φωτίζουν τη γη υπό γωνία 7,2 μοιρών.Όπως φαίνεται και στο σχέδιο  , η γωνία που σχηματίζουν με την κατακόρυφο οι ηλιακές ακτίνες στην Αλεξάνδρεια είναι ίση με την επίκεντρο γωνία που αντιστοιχεί στο τόξο Συήνη-Αλεξάνδρεια. Η γωνία αυτή αντιστοιχεί , στο 1/50 της πλήρους γωνίας που είναι 360 μοίρες.  Η πλήρης γωνία συμπίπτει με τον κύκλο.

          Η απόσταση Συήνης Αλεξάνδρειας λοιπόν ισοδυναμούσε με το 1/50 της περιφέρειας της γης. Ο Ερατοσθένης ήξερε ότι η απόσταση αυτή ήταν ίση με 5040 στάδια , άρα υπολόγισε το μήκος του μεσημβρινού της γης σε 50 Χ 5040 = 252 000 στάδια. Αν υπολογίσουμε όμως ότι το αλεξανδρινό στάδιο ισοδυναμούσε με 157,5 μέτρα , τότε τα 252 000 στάδια ισοδυναμούν με 39 690 χιλιόμετρα. Σήμερα με τη χρήση των πιο συγχρόνων τεχνολογικών μέσων οι επιστήμονες υπολόγισαν το μήκος του μεσημβρινού της γης σε 40000 χιλιόμετρα. Η μέτρηση λοιπόν του Ερατοσθένη αποτελεί μια εκπληκτική προσέγγιση , αν σκεφτούμε τα μέσα της εποχής εκείνης. Ένα ακόμα κατόρθωμα του αθάνατου ελληνικού πολιτισμού.....