Συμπόσιο Πλάτωνός: Σωκράτους έπαινος του Αλκιβιάδους μέρος Δ

 Ακολούθησε η εκστρατεία στην Ποτίδαια¹⁰.   Πολεμούσαμε μαζί  και σιτιζόμαστε στο ίδιο τραπέζι. Είχε τρομερή αντοχή στις κακουχίες,  ήταν ανθεκτικότερος από εμένα αλλά και από τους υπόλοιπους στρατιώτες στις πορείες. Σε περιπτώσεις που αποκοπήκαμε από τη μονάδα μας έδειξε αντοχή στην πείνα πάνω απ’ όλους.  Όταν υπήρχε φαγητό ήξερε να το απολαμβάνει και ιδιαίτερα το κρασί. Δεν ήταν μεθύστακας, ποτέ κανείς δεν τον είδε μεθυσμένο και άντεχε το ποτό περισσότερο απ’ όλους. Αυτή του την αντοχή θα έχετε την ευκαιρία να τη διαπιστώσετε όλοι στο τέλος αυτής της συνεύρεσης.

Η αντοχή του Σωκράτη στην κακοκαιρία και το ψύχος ήταν τρομερή. Ο χειμώνας στην Ποτίδαια ήταν πολύ βαρύς. Όλοι ήταν τρυπωμένοι στις σκηνές τους και όταν ήταν αναγκασμένοι να βγουν έξω, φορούσαν διπλά τριπλά ρούχα και πανωφόρια. Ο Σωκράτης όμως έβγαινε ξυπόλυτος στον πάγο με καλοκαιρινά ρούχα και περπατούσε πιο άνετα  από αυτούς που φορούσαν παπούτσια.  Οι στρατιώτες τον έβλεπαν παράξενα, σχεδόν με ζήλια, γιατί ένιωθαν ότι η αντοχή και η απάθεια αυτού του μοναδικού ανθρώπου τους εξευτέλιζε.

Είχε τρομερή αυτοσυγκέντρωση. Σε μια χαρακτηριστική περίπτωση από νωρίς το πρωί στεκόταν ακίνητος σε μια θέση και στοχαζόταν σε βαθιά περισυλλογή. Ήρθε το μεσημέρι και οι στρατιώτες με θαυμασμό κουβέντιαζαν ότι ο Σωκράτης στέκεται ακίνητος από τα χαράματα παραδομένος σε στοχασμούς. Νύχτωσε  και κάποιοι Ίωνες αφού απόφαγαν έστρωσαν στην ύπαιθρο να κοιμηθούν για να αποφύγουν τη ζέστη. Οι άνθρωποι αυτοί προσπαθούσαν να μαντέψουν πότε θα τέλειωνε ο συλλογισμός του  που τον είχε καθηλώσει. Ξημέρωσε,  ο Σωκράτης προσευχήθηκε και έφυγε μετά από 24 ώρες ακίνητης ορθοστασίας.

Η ανδρεία στάση του Σωκράτη στις μάχες σίγουρα θα έπρεπε να του φέρει παράσημο. Στη μάχη που οι στρατηγοί μου έδωσαν αριστείο ανδρείας¹¹, ο Σωκράτης μου έσωσε τη ζωή. Ήμουν τραυματισμένος και διάσωσε εμένα, την τιμή μου¹² και τα όπλα μου. Πρότεινα στους στρατηγούς να δώσουν το αριστείο στο Σωκράτη, γεγονός που κανένας δεν μπορεί να διαψεύσει. Οι στρατηγοί θέλησαν να δώσουν το αριστείο σε μένα λόγω της αριστοκρατικής μου καταγωγής και εσύ Σωκράτη με ταπεινότητα δέχτηκες να πάρω εγώ το αριστείο παρόλο που ηθικά σου άξιζε εσένα.

Όταν ο στρατός μας τράπηκε σε φυγή στη μάχη στο Δήλιο¹³, έπρεπε να βλέπατε το Σωκράτη. Εγώ ήμουν ιππέας, ενώ αυτός  πεζός και βαριά οπλισμένος. Οι περισσότεροι στρατιώτες υποχωρούσαν άτακτα, όμως αυτός μαζί με το στρατηγό Λάχη υποχωρούσαν συντεταγμένα. Τους είπα να μην αποθαρρύνονται και τους πρόσφερα τη βοήθεια μου. Εγώ ήμουν σε πλεονεκτική θέση γιατί ως έφιππος μπορούσα να υποχωρήσω γρήγορα και με ασφάλεια. Είχα λοιπόν τη σχετική άνεση να παρακολουθήσω το μαχητή Σωκράτη. Ήταν πολύ πιο ψύχραιμος από το Λάχη. Παρακολουθούσε κάθε κίνηση δικών μας και εχθρών και ήταν έτοιμος να

 αντιμετωπίσει με θάρρος κάθε επίθεση και να διασφαλίσει την ασφάλεια του συντρόφου του. Κανένας εχθρός δεν τόλμησε να τον πλησιάσει, εστίασαν τις επιθέσεις τους πάνω σε αυτούς που υποχωρούσαν άτακτα. Ο Σωκράτης με το θάρρος και την αυταπάρνηση του έσωσε εαυτό και τον στρατηγό από βέβαιο θάνατο. Το συμπέρασμα μου είναι ότι ακόμα και σε περίπτωση γενικής υποχώρησης, αυτοί που δείχνουν θάρρος είναι απίθανο να τους επιτεθούν  εχθροί ενώ αυτοί που δειλιάζουν και χάνουν τη ψυχραιμία τους είναι πιθανότερο να πεθάνουν.

Θα μπορούσε κάποιος να πλέξει το εγκώμιο του Σωκράτη για πολλά πράγματα. Αν και κάποιες καλές ποιότητες του ανδρός υπάρχουν και σε άλλους ανθρώπους, συνολικά εξετάζοντας τον είναι αξιοθαύμαστος, γιατί είναι μοναδικός σε σχέση τόσο με τους παλαιότερους όσο και τους τωρινούς. Για τον χαρακτήρα του Αχιλλέα μπορούμε να πούμε ότι μοιάζει με τον Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα¹⁴ γιατί και οι δύο ήταν ικανότατοι και τολμηροί πολεμιστές. Για τον Περικλή μπορούμε να πούμε ότι έμοιαζε του Νέστορα στη σοφία, τη μετριοπάθεια, τη σύνεση και τη ρητορική δεινότητα ενώ ο Αντήνορας σύμβουλος του Πριάμου είχε τις ίδιες ιδιότητες. Όμοια για άλλες λαμπρές προσωπικότητες μπορούν να γίνουν συγκρίσεις με άλλους προγενέστερους. Για το Σωκράτη όμως δεν μπορούμε να τον συγκρίνουμε με κάποιο προγενέστερο, τόσο μοναδικά χαρισματικός είναι. Είναι ασύγκριτος, εκτός βέβαια αν τον παρομοιάσεις με τους σιληνούς και τους σατύρους ως προς το λόγο και το χαρακτήρα.

Δεν πρέπει να παραλείψω ότι το λεξιλόγιο του ομοιάζει με τους Σιληνούς (σεντούκια ) που ανοιγοκλείνουν. Αυτός που ακούει για πρώτη φορά τις ομιλίες του στην αρχή του κάνουν φαιδρή εντύπωση. Επιμένει να επαναλαμβάνει περιστατικά της καθημερινής ζωής, τετριμμένα λόγια που όμως μέσα τους κρύβουν μαργαριτάρια σοφίας. Ο επιπόλαιος ακροατής νομίζει ότι λέει βαρετά τα ίδια και τα ίδια με ταυτόσημο κάθε φορά λεξιλόγιο. Κάποιοι επιφανειακοί ακροατές περιγελούν το λεξιλόγιο του. Αν όμως κάποιος μελετήσει σε βάθος το περιεχόμενο τους,  ανακαλύπτει ότι οι ομιλίες του είναι μοναδικές ως προς το βάθος του νοήματος και της σοφίας τους. Είναι ένα μεταλλείο αρετών και κρύβουν μέσα τους ποικίλα σμιλευμένα αγάλματα αρετής. Καλύπτουν όλο το πεδίο που αρμόζει να μελετήσει όποιος προσπαθεί να αγγίξει την τελειότητα.

Αυτό είναι το εγκώμιο μου για το Σωκράτη. Μέσα σε αυτό περιέλαβα κάποιες μομφές εναντίον του για την απόρριψη που έκανε της ερωτικής φιλίας μου. Παρόμοια απόρριψη βίωσαν ο Χαρμίδης¹⁵ του Γλαύκωνος ο γιός, ο Ευθύδημος και άλλοι. Όλοι αυτοί ενώ ήθελαν το Σωκράτη ως εραστή, έγιναν οι ίδιοι εραστές του Σωκράτη σε ένα έρωτα φιλοσοφικό και όχι σαρκικό. Όλα αυτά τα λέω κυρίως σε εσένα Αγάθωνα για να μάθεις από τα δικά μου παθήματα και όχι να πάθεις αφού μάθεις.

 Σημειώσεις

1.  10.     Η εκστρατεία στην Ποτίδαια έγινε το 432 π.Χ. Ο Σωκράτης τότε ήταν 38-39 ετών και ο Αλκιβιάδης γύρω στα 20. Αποτέλεσε μια από τις αφορμές του πελοποννησιακού πολέμου.

2.   11.    Μάχη για εκπόρθηση της Ποτίδαιας ( αναφέρεται από τον Θουκιδίδη )

3.  12.     Οπλίτης που έχανε στη μάχη τα όπλα του θεωρείτο ατιμασμένος.

4.   13.    Η μάχη στο Δήλιο, όπου οι Βοιωτοί νίκησαν τους Αθηναίους έγινε το 424 π.Χ.

5.  14.     Ο Βρασίδας ήταν η μεγαλύτερη απειλή για την Αθήνα κατά την πρώτη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου. Πέθανε το 422 π.Χ

6.   15.    Ο Χαρμίδης ήταν ένας των τριάκοντα τυράννων. Τόσο αυτός όσο και ο Ευθύδημος φημίζονταν για την ομορφιά τους.