Η κατασκευή της ατμομηχανής από τον Ήρωνα τον Αλεξανδρινό

Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε από τον υποφαινόμενο στο Περιοδικό της ΠΟΕΔ "Παιδική Χαρά" στα πλαίσια της Ειδικής σελίδας που είχε ο υποφαινόμενος στο περιοδικό με θέμα "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία"

        Είναι αναμφίβολο παιδιά ότι ο εικοστός πρώτος αιώνας χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Υπολογιστές , τηλεοράσεις , αυτοκίνητα , πύραυλοι , διαστημόπλοια, κινητά τηλέφωνα... να μερικά παραδείγματα από ένα πολύ μεγάλο κατάλογο τεχνολογικών επιτευγμάτων της εποχής μας. Όσο αληθινό όμως είναι το γεγονός της μεγάλης τεχνολογικής ανάπτυξης των τελευταίων χρόνων, άλλο τόσο αληθινό ότι δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της σύγχρονης εποχής.

        Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός , γνωστός κυρίως για την ανάπτυξη του στις τέχνες και τα γράμματα, έχει να επιδείξει και μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα που προκαλούν τον θαυμασμό ακόμα και σήμερα. Πολλά από τα επιτεύγματα αυτά είναι σχεδόν άγνωστα. Η σελίδα αυτή θα σας γνωρίσει μερικά από αυτά.

       Ενώ ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι η ατμομηχανή υπάρχει τα τελευταία διακόσια πενήντα χρόνια και πρωτοδημιουργήθηκε από τους βρετανούς εφευρέτες Τζέημς Βάττ και Τόμας Νιούκομεν αυτό δεν είναι αλήθεια. Βέβαια δεν είχαμε τρένα και ατμόπλοια στην αρχαιότητα....Όμως ο εφευρέτης της ατμομηχανής , ο πρώτος που πραγματικά την κατασκεύασε είναι ο αρχαίος Έλληνας μηχανικός και μαθηματικός, ο Ήρωνας ο Αλεξανδρινός.

         Ο Ήρωνας γεννήθηκε και έζησε στην Αλεξάντρεια της Αιγύπτου τον πρώτο αιώνα π.Χ. Έμεινε γνωστός για τις μηχανές που κατασκεύασε, που ήταν τόσο σπουδαίες που πολλοί τις θεωρούσαν σχεδόν μαγικές. Ως τέτοια παραδείγματα αναφέρω το αρμόνιο , μουσικό όργανο που λειτουργούσε με την πίεση του αέρα , αυτόματες πόρτες που λειτουργούσαν με υδραυλικούς μηχανισμούς , το αγιαστήριο , μηχανισμός που έδινε νερό στους πιστούς των ναών όταν αυτοί έβαζαν στην μηχανή ένα κέρμα , το οδόμετρο και το ναυτικό δρομόμετρο , υδραυλικά ρολόγια και άλλα πολλά που θα θέλαμε πολλές σελίδες για να τα καταγράψουμε όλα.

        Η ατμομηχανή του Ήρωνα ήταν γνωστή με τα ονόματα αιολόσφαιρα ή Αιόλου πύλη , ή ατμοστήλη. Η αιολόσφαιρα που φαίνεται στις εικόνες α, β, δ, ήταν μια κοίλη , δηλαδή άδεια εσωτερικά, σφαίρα.

Η σφαίρα αυτή ήταν συνδεδεμένη με σωλήνες με ένα κλειστό λέβητα ( καζάνι ) γεμάτο με νερό. Μια δυνατή φωτιά ζέσταινε το νερό του λέβητα που γινόταν ατμός και γέμιζε την κοίλη σφαίρα. Ο ατμός έβγαινε από την αιολόσφαιρα μέσω δύο λεπτών σωλήνων σχήματος Γ που βρίσκονταν ο ένας απέναντι και αντίθετα από τον άλλο, όπως φαίνεται και στα σχέδια. Καθώς ο ατμός έβγαινε με φόρα από τους σωλήνες, η σφαίρα έκανε κυκλική κίνηση περιστρεφόμενη με μεγάλη ταχύτητα. Δύο χιλιάδες χρόνια πριν από τις μέρες μας ο Ήρωνας είχε δαμάσει τον ατμό και τον είχε κάνει υπηρέτη του  ανθρώπου.

        Η ανακάλυψη της ατμομηχανής είχε και πολλές πρακτικές εφαρμογές. Για παράδειγμα η δύναμη του ατμού κινούσε αγάλματα με τρόπο που αυτά έκαναν σπονδές , έχυναν δηλαδή νερό ή λάδι προς τιμήν των θεών. Η θέα της κίνησης των αγαλμάτων έκανε τους απλούς ανθρώπους να πιστεύουν πως αυτά ήταν μαγικά και ο δημιουργός τους μάγος. Ο Ήρωνας όμως ήταν ένας πρωτοπόρος επιστήμονας , ένας σπουδαίος μηχανικός που οι ιδέες , οι κατασκευές και τα σχέδια μηχανών που έφτιαξε προκαλούν τον θαυμασμό ακόμα και σήμερα.

          Ο Ήρωνας κατέγραψε τις ανακαλύψεις του σε δεκαέξι βιβλία ( πραγματείες ) , από τα οποία σώθηκαν ολόκληρα τα δέκα , μερικώς άλλα τρία και χάθηκαν τα τρία .Οι τίτλοι μερικών από τα βιβλία που σώθηκαν είναι οι ακόλουθοι:Πνευματικά , Μηχανικά , Περί αυτοματικής , Κατοπτρικά , Μετρικά , Διόπτρα , Χειροβαλίστρας κατασκευή και συμμετρία και άλλα. Χαρακτηριστικό των βιβλίων αυτών είναι ότι είναι γεμάτα όχι μόνο με περιγραφές αλλά και λεπτομερή σχέδια που βοήθησαν άλλους μηχανικούς πολλούς αιώνες μετά να ξαναδημιουργήσουν τις μηχανές αυτές.Ο Λεονάρτο ντα Βίντσι χίλια πεντακόσια χρόνια μετά τον Ήρωνα μελετούσε τα σχέδια του και εμπνεύστηκε από αυτά . Ακόμα και ο Παπίνος, που το 1681 κατασκεύασε την ατμοαντλία , διάβασε τα βιβλία του αρχαίου Έλληνα σοφού και χρησιμοποίησε τις σημειώσεις του και τις ιδέες του στην κατασκευή του.

          Εικοσιένα αιώνες μετά δεν μπορούμε παρά να εκφράσουμε τον θαυμασμό μας για τον μεγαλοφυή μηχανικό που με τις ανακαλύψεις του λάμπρυνε ακόμα περισσότερο τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.