32) Κλήμης, Στρωματείς V 116
« Ένα πράγμα, το μόνο αληθινά σοφό, θέλει
και δεν θέλει να αποκαλείται με το όνομα του Ζηνός »
Ο Θεός είναι ακατάληπτος. Δεν μπορούμε
αληθινά να τον γνωρίσουμε. Γνώση της άγνοιας. Γνωρίζω ότι δεν γνωρίζω την
υπέρτατη ουσία, νομοτέλεια, ενδελέχεια του κόσμου.Γνώση μέσα από την απάρνηση
της δυνατότητας γνώσης.
Η υπέρτατη ουσία για τον Ηράκλειτο είναι ο Λόγος , ο υπέρτατος
συμπαντικός νους, που είναι φωτιά, δηλαδή η ενεργητική αρχή που συνέχει και
ενεργοποιεί τον κόσμο. Ο Ζήν, είναι όνομα του Διός, του πατέρα των Θεών και των
ανθρώπων. Ταυτόχρονα το όνομα αυτό θυμίζει τη ζωή. Ο Λόγος λοιπόν , θέλει και
δεν θέλει να αποκαλείται ζωή. Ο Λόγος προφανώς είναι ζωή και θάνατος. Αυτά τα
δύο, εξεταζόμενα με τον νόμο των αντιθέτων είναι η ίδια ουσία. Ο θεός είναι ζωή
και θάνατος , Διόνυσος και Πλούτωνας σε μια αξεδιάλυτη ενότητα.
60)Ιππόλυτος ,Έλεγχος ΙΧ 10
«Ο ανήφορος και ο κατήφορος είναι ο ίδιος
δρόμος» .
και
88) Πλούταρχος, Παραμυθητικός προς
Απολλώνιον 10 106 e
«Το ίδιο πράγμα είναι στον άνθρωπο η ζωή
και ο θάνατος, ο ξύπνος και ο ύπνος, τα νιάτα και τα γηρατειά: γιατί αν αυτά τα
πράγματα αλλάξουν γίνονται εκείνα, και αν εκείνα πάλι αλλάξουν γίνονται αυτά »
και
67) Ιππόλυτος, Έλεγχος ΙΧ 10
«Ο Θεός είναι μέρα και νύκτα, χειμώνας
και καλοκαίρι,πόλεμος και ειρήνη, χόρταση και πείνα. Αλλάζει όπως το κρασί,
όταν ανακατεύεται με τα μυρωδικά, ονομάζεται ανάλογα με τη μυρωδιά του καθενός
από αυτά»
και
103) Πορφύριος, εις Ξ 200
« Κοινά είναι η αρχή και το τέλος στην
περιφέρεια του κύκλου»
Τα αντίθετα
ορίζονται το ένα σε σχέση με το άλλο, αρά μπορούμε και να τα δούμε ως
ενότητα, ως δύο όψεις του ιδίου πράγματος. Στην περίπτωση μας, ο ανήφορος και ο
κατήφορος αποτελούν τις δύο όψεις ενός δρόμου. Διαφοροποιούνται μόνο ως προς τη
διεύθυνση του ταξιδιώτη. Η γη που καλύπτει ο δρόμος είναι η ίδια, ανεξάρτητα
από τη διεύθυνση του ταξιδιώτη. Τα νιάτα και τα γηρατιά είναι φάσεις της ζωής,
όπως η αρχή και το τέλος είναι τα μέρη της πορείας. Αν και ο νέος και ο γέρος
φαίνονται διαφορετικοί, εντούτοις είναι το ίδιο άτομο σε διαφορετική φάση της
ζωής του. Ο ύπνος και η εγρήγορση οι συνιστώσες του καθημερινού βίου.
Διαφοροποιούνται μόνο από την οπτική γωνία και τη κατεύθυνση του ταξιδευτή, του
παρατηρητή που τα καταγράφει.
Η βαθύτερη ενότητα, συμπληρωματικότητα των
αντιθέτων. Οριοθετείται από το τρίπτυχο: θέση, αντίθεση, σύνθεση. Τα αντίθετα
είναι μια ενότητα , οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος, η αντίθεση τους είναι
επιφανιακή εφόσον δεν μπορεί το ένα να οριστεί χωρίς το άλλο . Είναι στην ουσία
ένα πράγμα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενότητας των αντιθέτων ο κύκλος. Κάθε σημείο
του σηματοδοτεί την αρχή και το τέλος της περιφέρειας. Αρχή και τέλος,
φαινομενικά αντίθετα, ουσιαστικά συμπίπτουν και αποτελούν ένα και το αυτό
πράγμα.
Ο Θεός δεν μεταβάλλεται. Μεταβάλλεται ο τρόπος που τον βλέπουν οι
άνθρωποι που εστιάζουν την προσοχή τους στην αντίθεση και δεν βλέπουν την
ενότητα και την αμεταβλητότητα που κρύβεται πίσω από αυτή. Η πραγματικότητα
είναι έδω και τώρα , μια, ενιαία, αιώνια και αμετάβλητη, παρά την επιφανειακή
τοπικότητα, χρονικότητα , μεταβλητότητα και αντίθεση που την χαρακτηρίζει.
Το υπέρτατο ον βρίσκεται σε όλα τα όντα, είναι η ουσία του σύμπαντος*,
φανερώνεται στις εκφάνσεις του και τις
αντιθέσεις του. Όλη αυτή η πολυχρωμία και πολυμορφία, αποτελούν όψεις
της ίδιας ουσίας, του παντός, μιας αδιαχώριστης ενότητας. Κατά κάποιο κόσμο ο Θεός είναι ο κόσμος και ο
κόσμος ο Θεός.
Πώς όμως ο Θεός μπορεί να χαρακτηριστεί ως ειρήνη, αφού σε άλλο
απόσπασμα ο Ηράκλειτος χαρακτηρίζει τον πόλεμο ως πατέρα των πάντων; Αν η
διαρκής κίνηση, η πάλη των αντιθέτων είναι η ουσία του κόσμου και του θεού πως
μπορεί να είναι θεός και το αντίθετο του, δηλαδή η ειρήνη; Προφανώς και εδώ
ισχύει ο νόμος των αντιθέτων. Πόλεμος και ειρήνη είναι το ίδιο πράγμα. Η κίνηση
είναι σχετική όπως και η ακινησία. Αλήθεια όταν καθόμαστε στην καρέκλα μας
είμαστε ακίνητοι ή κινούμαστε; Σίγουρα είμαστε ακίνητοι ως προς τα αντικείμενα
που βρίσκονται στη γη αλλά κινούμαστε με όλη τη γη στο σύμπαν… Η κίνηση μπορεί
να προσδιοριστεί μόνο σε σχέση με την ακινησία. Αν υπήρχε μόνο ένα αντικείμενο
στο σύμπαν δεν θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε αν είναι ακίνητο ή κινείται. Η
κίνηση και η ακινησία είναι σχετική ως προς το σύστημα αναφοράς όπως θα λέγαμε
στη σύγχρονη φυσική….
Προφανώς ο πόλεμος και η ειρήνη αλληλοπροσδιορίζονται ως όψεις της ίδιας
πραγματικότητας.
Αν ο θάνατος και η ζωή είναι το ίδιο πράγμα, μήπως αυτό δείχνει ότι ο
Ηράκλειτος υποστηρίζει την αθανασία της ψυχής και την επιβίωση του ανθρώπου
μετά θάνατο; Θα μπορούσε να ήταν και έτσι. Είναι μια εκδοχή, όχι όμως η μόνη.
Άλλη εκδοχή είναι ότι η ζωντανή, οργανική ύλη γίνεται νεκρή και ανόργανη με το θάνατο, αλλά ξαναγίνεται ζωντανή, όταν
επαναπροσληφθεί ως τροφή από ένα ζωντανό οργανισμό. Ένας νεκρός οργανισμός
καταναλώνεται από ένα ζωντανό, ή μετά την αποσύνθεση του επαναπροσλαμβάνεται
από τα φυτά μέσω του ριζικού τους συστήματος, μεταμορφωνόμενος σε οργανική
ζωντανή ύλη. Η ύλη που αποτελεί το σώμα μας, αποτέλεσε και θα αποτελέσει στο
μέλλον, μέρος αναρίθμητων ζωντανών οργανισμών. Η ζωή και ο θάνατος είναι λοιπόν
οι διαφορετικές φάσεις του ιδίου πράγματος, δηλαδή της ύλης.
*
Αριστοτέλης: Το Σύμπαν είναι ένα.
Αποτελείται από μια ουσία λεπτότατης υφής που μοιάζει με τη φωτιά. (Ας την
πούμε ενέργεια )
Κλήμης, Στρωματείς ΙΙ 17
«Αν κανείς δεν ελπίζει , δεν θα βρει το
ανέλπιστο, εφόσον δεν θα υπάρχει έρευνα και δρόμος»
Η πραγμάτωση της γνώσης, εσωτερικά, είναι
εφικτή , εφόσον την προσδοκούμε, έστω και αν δεν υπάρχει εξωτερική ( ορατή )
έρευνα, αλλά αόρατη εσωτερική εγρήγορση , διεργασία και αναζήτηση. Η ύπαρξη
ελπίδας προϋποθέτει όραμα , συνειδητή προσπάθεια, σταθερή πορεία για να
φτάσουμε το σκοπό. Το ανέλπιστο δεν είναι ακατόρθωτο αν το θέλουμε πραγματικά.
Αν δεν κάνουμε το πρώτο βήμα δεν θα διανύσουμε τον μεγάλο δρόμο. Τελικά η νίκη
ή η ήττα είναι μέσα μας. Χάνεις ένα αγώνα μόλις παραδεχθείς το ανέφικτο και το
εξωπραγματικό των στόχων σου. Μόλις ομολογήσεις ότι δεν υπάρχει διέξοδο στο
αδιέξοδο.
Η
πραγματικότητα, κατά κάποιο τρόπο, είναι ένα ολόγραμμα που φτιάχνουμε μόνοι
μας. Δέστε λοιπόν με θετικό τρόπο τον κόσμο! Προσπαθείστε να δώσετε εσείς μορφή
στην πραγματικότητα, μην την αφήσετε να σας προσαρμόσει στα δικά της καλούπια!
Επηρεάστε τους άλλους! Κάντε τους να δουν τον κόσμο με τη δική σας προοπτική
και όχι το αντίθετο. Μετά από κάποια αποτυχία δοκιμάστε ξανά. Ο νικητής είναι
αυτός που συνεχίζει να ελπίζει και να αγωνίζεται, όταν οι άλλοι τον θεωρούν
χαμένο.
87)Πλούταρχος, Περί του ακούειν 7, 41α
« Ο βλαξ άνθρωπος αρέσκεται να
εκστασιάζεται με κάθε κουβέντα »* Μένει αποσβολωμένος, τα χάνει
Ο
βλάκας δεν έχει γνώμη, παρασύρεται εύκολα από κάθε κουβέντα που ακούει, δεν
μπορεί να κρίνει, να αντιτάξει επιχειρήματα. Μένει σιωπηλός, άγεται και
φέρεται, χειραγωγείται από τους επιτήδιους και τους θρασείς στα λόγια.
Οι άνθρωποι αρέσκονται στις εύκολες λύσεις, αυτές που φαίνονται
εξωτερικά βολικές. Λόγω πνευματικής νωθρότητας , δεν κάνει την απαιτούμενη
διερεύνηση και αξιολόγηση. Νιώθει ευχάριστα και αποδέχεται ότι χαϊδεύει τα
αυτιά του χωρίς να το θέσει στη βάσανο της λογικής. Η τάση των βλακών να
αποδέχεται τις κολακίες και ότι ακούεται όμορφα, είναι χαρακτηριστική του
είδους αυτών των ανθρώπων, που αδυνατούν να συλλάβουν τη «μεγάλη εικόνα» κάθε
γεγονότος.
Τα λόγια του Ηράκλειτου φαίνονται επίκαιρα αν σκεφτεί κανείς την
επίδραση που έχουν στο σύγχρονο άνθρωπο οι διαφημίσεις. Λόγια ρηχά, που δεν
αντέχουν στην κοινή λογική, πλατιασμοί, επίκληση των καταναλωτικών ενστίκτων,
γενικές και ασαφείς περιγραφές τιμών και προϊόντων με στόχο την δημιουργία
ανυπάρκτων καταναλωτικών αναγκών. Παρόλα αυτά παρασύρουν τους αμαθείς και απαίδευτους
ανθρώπους σε άστοχες καταναλωτικές δαπάνες. Οι τελευταίοι φαίνεται να
εκστασιάζονται, παρασυρόμενοι σε μια καταναλωτική φρενίτιδα, γινόμενοι παίγνια
στα χέρια των διαφημιστών....
Η πιο πάνω συμπεριφορά δεν χαρακτηρίζει τους προβληματισμένους, τους
ψαγμένους, τους υποψιασμένους πολίτες. Ερευνούν, κάνουν τις σωστές ερωτήσεις,
ψάχνουν τα κίνητρα, τις αιτίες, πίσω από τα φαινόμενα. Δυστυχώς αυτοί είναι
λίγοι....
1)Σέξτος, Προς Μαθηματικούς VII 132
«Το Λόγο, που είναι όπως τον περιγράφω,
ποτέ δεν τον καταλαβαίνουν οι άνθρωποι, ούτε πριν τον ακούσουν ούτε κατόπιν.
Γιατί, παρόλο που όλα συμβαίνουν σύμφωνα με αυτόν το Λόγο, οι άνθρωποι μοιάζουν
με εκείνους που δεν έχουν καθόλου πείρα, ακόμα και αν γνωρίζουν από την πείρα
τους τέτοια λόγια και έργα όπως αυτά για τα οποία μιλάω, όταν ξεχωρίζω το
κάθετι κατά τη φύση του και εξηγώ πώς είναι. Όμως από τους άλλους ανθρώπους
διαφεύγουν τα όσα κάνουν αφού ξυπνήσουν, όπως ακριβώς ξεχνούν και τα όσα κάνουν
όταν κοιμούνται.»
και
2)Σέξτος, Προς Μαθηματικούς VII 133
«Γιαυτό είναι αναγκαίο να ακολουθούμε το
κοινό.Αλλά παρόλο που ο Λόγος είναι κοινός, οι πιο πολλοί ζουν σαν να έχουν
δική τους αντίληψη »
και
17)Κλήμης, Στρωματείς ΙΙ 8
« Γιατί αυτά που αποκαλύπτει ο λόγος δεν
τα καταλαβαίνουν οι πολλοί, όσοι τα συναντούν, ούτε τα καταλαβαίνουν όταν τους
τα διδάξουν άλλοι πιστεύουν όμως ότι τα κατάλαβαν»
Ο Λόγος είναι το νόημα, η αλήθεια , η γνώση
των πραγμάτων, αιώνια συνειδητή βάση της
τάξης του κόσμου Ο Ηράκλειτος πιστεύει στην καθολική εφαρμογή του Λόγου, εφόσον
όλα συμβαίνουν σύμφωνα με αυτόν. Ο Λόγος είναι η καθολική αρχή που συνέχει (
δίνει ενότητα ) τον κόσμο. Είναι ο βασικός Νόμος του Σύμπαντος. Ο Λόγος είναι η
βασική νοημοσύνη, ο νους που διαρθρώνει τον
κόσμο. Είναι αιώνιος αναλλοίωτος και απόλυτος.
Ο Λόγος, ως ο καθολικός συμπαντικός νόμος,
είναι η πρώτη αρχή που ρυθμίζει όλα τα συμβάντα. Είναι μια εσωτερική φωνή αφού
μπορούμε να τον ακούμε. Ακόμα, κατά τον Ηράκλειτο, μπορούμε να τον παίρνουμε με
τις αισθήσεις μας, να τον εισάγουμε μέσα μας με την αναπνοή μας. Όμως δεν είναι
ευκολονόητος σαυτόν που τον ακούει, αν δεν τον αναζητεί. Η απόλυτη αλήθεια
είναι προσιτή στους λίγους, αφού οι πολλοί έχουν τη δική τους αντίληψη.Η γνώση
κτήμα των λίγων εκλεκτών. Ελιτισμός; Ίσως. Μπορεί όμως να εξηγηθεί και ως
αποτέλεσμα του ναρκισσισμού και εγωκεντρισμού των ανθρώπων, που βλέπουν τα
πάντα μέσα από τη δική τους στενή προοπτική. Ο εαυτός μας λειτουργεί ώς
παραμορφωτικός φακός, παρεμβαλόμενος μεταξύ μας και του Λόγου. Έτσι παρόλο που
η αλήθεια είναι πανταχού παρούσα, τη συλλαμβάνουμε παραμορφωμένη.
Οι πολλοί αντιπαθούν όσους ισχυρίζονται ότι κατέχουν την αλήθεια. Όσους
ξεχωρίζουν από την αγέλη. Όσους επιμένουν να περνούν τα πάντα υπό το κόσκινο
της αντικειμενικής κριτικής. Όσους δεν δέχονται ως ορθό αυτό που γαργαλάει τα
αυτιά τους.
Σε επίπεδο πανανθρώπινων αξιών, παρόλο που
οι υπέρτατες αξίες του ανθρώπινου πολιτισμού έχουν διατυπωθεί και είναι κοινό
κτήμα των ανθρώπων , οι πολλοί τείνουν να τις αγνοούν , ή να τις ερμηνεύσουν με
βάση τα στενά ατομικά ή ομαδικά τους συμφέροντα. Ο εγωκεντρισμός και η
εξυπηρέτηση των στενών συμφερόντων είναι χαρακτηριστικό των νόμων που
συντάσσονται από άσοφους ανθρώπους.
Η σοφία προέρχεται από το δύσκολο ταξίδι προς το Λόγο .Οι περισσότεροι
άνθρωποι έχουν περιορισμένη αντίληψη της πραγματικότητας. Ο Ηράκλειτος πιστεύει
ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων μπορεί να γνωρίσει λεκτικά, όχι όμως να βιώσει,
εννοήσει, διορατικά ενσωματώσει την υπέρτατη αλήθεια.
To «κοινό» αντανακλά το υπέρτατο εγώ, με το οποίο ο άνθρωπος
τείνει να ενωθεί , απαρνούμενος τον εαυτό του. Η ένωση με το υπέρτατο εγώ άρει
τη μερικότητα και μας κάνει ένα με την αιωνιότητα. Αυτή η ένωση αποτελεί το
τέλος (σκοπό ) της ζωής. Είναι η απάρνηση του μερικού , για ενσωμάτωση με το
όλο. Εδώ η διδασκαλία του Ηράκλειτου προσεγγίζει αυτήν του Βούδα.
10)Αριστοτέλης, Περί κόσμου 5, 396β 7
« Τα πράγματα που θεωρούνται ότι
σχηματίζουν σύνολα είναι και δεν είναι ένα όλο, συναρθρώνονται και διαλύονται,
βρίσκονται και δε βρίσκονται σε αρμονία. Απ’ όλα προέρχεται το ένα και από το
ένα όλα»
Η φύση περιέχει μια εγγενή αντιφατικότητα
στα χαρακτηριστικά της η οποία είναι φαινομενική, η τουλάχιστον ισχύει σε ένα
εξωτερικό επίπεδο αντίληψης. Συνδυάζει την ενότητα και την πολλαπλότητα. Την
τάξη ( οργάνωση ) ,αλλά και το χάος σε μια δυναμική αλληλουχία.Η ενότητα των
αντιθέσεων αποτελεί τον εγγενή ορισμό της ύπαρξης , το να βιώσουμε μέσα από την
εξωτερική δυσαρμονία της αντίθεσης, τη βαθύτερη αρμονία της ύπαρξης. Υπάρχει
μια συνεχής κίνηση, ρόη , μια χαοτική αλληλουχία ασυνδέτων πράξεων και
γεγονότων , ειδομένη στο μικροεπίπεδο.Παρά ταύτα ο Ηράκλειτος φαίνεται να
διακρίνει μια κρυφή τάξη μέσα στο χάος. Ένα μυστικό εσωτερικό δεσμό ισχυρότερο
από τους εξωτερικούς.
Ένα σύνολο δεν αποτελεί απλώς το αριθμητικό άθροισμα των μερών του, αλλά
περιλαμβάνει και τη δυναμική σχέση που συνέχει αυτά τα μέρη. Αν αλλάξει η
διάταξη, προφανώς έχουμε μια διαφορετική ολότητα. Προφανώς έχουμε μια δυναμική
αλληλεπίδραση μεταξύ των μερών, αφού δύο διαφορετικές διατάξεις των ιδίων
πραγμάτων δημιουργούν διαφορετικές ολότητες. Τα ίδια πράγματα δημιουργούν
διαφορετικά σύνολα, είναι και δεν είναι ο εαυτός τους. Το «είναι» και το «μη
είναι» προκύπτουν από αλληλεπιδράσεις της ίδιας βαθύτερης ουσίας. Ο κόσμος
είναι δυναμικός και πρωτεϊκός. Συνεχής κίνηση, αλλαγή μορφών , αλλά ταυτότητα
στο βάθος.
51) Ιππόλυτος, Έλεγχος ΙΧ 9
«Δεν καταλαβαίνουν πως κάτι που έχει μέσα
του αντίθετες τάσεις, συμφωνεί με τον εαυτό του. Είναι μια αρμονία αντιθέτων τάσεων, όπως ακριβώς του
τόξου και της λύρας.»
και
8)Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Θ2
1155 β 4
« Τα εναντιόδρομα έχουν ενιαία φορά. Από
τα αντίθετα γεννιέται η ωραιότερη
αρμονία»
Τα αποσπάσματα δηλώνουν την αρμονία των
αντιθέτων . Η φύση διατηρεί τη συνοχή της μέσα από την αρμονία των αντιθέτων
τάσεων. Η ανεπάρκεια ισορροπεί με την υπερβολή, η δικαιοσύνη με την
αναγκαιότητα. Το σύμπαν δεν είναι στατικό , αλλά ισορροπεί δυναμικά μέσα από
την αέναη πάλη των αντιθέτων. Ενώ έχουμε αποκλίνουσες τάσεις μέσα μας παραδόξως
συγκλίνουμε ως προς τον εαυτό μας. Η διδαχή της αρμονίας των αντιθέτων
φανερώνει τη συγγένια των διδαχών του Ηράκλειτου με τις αντίστοιχες του Λάο Τσέ
, όπως δίνεται στο κείμενο του Τάο Τε Κινγκ .( Πραγματεία της Ατραπού και της
δύναμης της. )
Τίποτε στη φύση δεν είναι μονοδιάστατο, δεν είναι άσπρο ή μαύρο αλλά
γκρίζο. Από την άλλη καμμιά αλήθεια δεν είναι αμιγής ψεύδους, ούτε υπάρχει κάτι
που είναι αμιγές καλό ή κακό. Καθώς κάθε ον έχει χαρακτηριστικά που τα
χαρακτηρίζει η αντίθεση, αυτά οργανώνονται σε μια σύνθεση αντιθέτων. Η σύνθεση
αυτή προκαλεί αρμονία. Τα αντίθετα άκρα αλληλοαναιρούνται και το σύνολο
συγκλίνει κάπου στο κέντρο. Η συνένωση προκαλεί μεσότητα , μετριασμό των
ακροτήτων , γιαυτό η τέτοια σύνθεση γεννά την ωραιότερη αρμονία.
Η σύνθεση των αντιθέτων για τον Ηράκλειτο δεν είναι στατική αλλά
δυναμική. Τα αντίθετα μέρη παλεύουν στο σύνολο διαρκώς , αλλοιώνουν το ένα το
άλλο , νικούν και νικούνται παράγοντας
ένα νέο σύνολο που δεν είναι το άθροισμα των μερών του. Παρόλη δε τη διαρκή
κίνηση φαίνεται στατικό και ακίνητο αλλά δεν είναι. Η ομορφιά παράγεται από την
πάλη των αντιθέτων , όπως ο έρωτας παράγεται από την πάλη των φύλων, του
αρσενικού και του θηλυκού. Όλο το σύμπαν του Ηράκλειτου είναι κίνηση και πάλη
των αντιθέτων που δημιουργούν αρμονία
και ομορφιά.
Η δυναμική ισορροπία , που μέσα από την ακινησία της κρύβει την κίνηση
φαίνεται στην εικόνα του τόξου και της λύρας. Το τεντωμένο από τη χορδή τόξο
ακινητεί όσο το συγκρατεί η λύρα. Αν σπάσει η χορδή, η δυναμική ενέργεια που
περιέχει θα μετατραπεί σε κινητική και αυτό θα κινηθεί με βιαιότητα στην
αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που το έφερε η χορδή. Η προηγούμενη ακινησία του
ήταν πλασματική αφού πάντα προσπαθούσε να ξεφύγει από την τεθλασμένη και να
φθάσει την ευθεία.
Η φαινομενική αντίθεση των αντιθέτων και η ουσιαστική ταύτιση τους
φαίνεται και από το παράδειγμα του κύκλου. Κάθε σημείο του σηματοδοτεί την αρχή
και το τέλος. Επίσης, αν δούμε την πολιτική , βλέπουμε την ουσιαστική ταύτιση
των αντιθέτων άκρων. Τόσο η άκρα δεξιά, όσο και η άκρα αριστερά, όπου
κυριαρχούν προκύπτει το ίδιο αποτέλεσμα. Αυτό δε είναι ο φασισμός και η
δικτατορία. Γιαυτούς που βιώνουν τέτοια καθεστώτα, δεν έχει καμμιά σημασία, αν
ο φασισμός είναι κόκκινος ή μαύρος....
80) Ωριγένης, Κατά Κέλσου VI 42
«Πρέπει να ξέρουμε ότι ο πόλεμος είναι
κοινό φαινόμενο και το δίκαιο σημαίνει ανταγωνισμό και ότι όλα συμβαίνουν
σύμφωνα με τον ανταγωνισμό και την αναγκαιότητα»
Ο πόλεμος, δηλαδή η πάλη των αντιθέτων,
είναι κοινό, καθολικό δηλαδή, φαινόμενο
στο σύμπαν το οποίο γίνεται με βάση την αναγκαιότητα , η οποία εκφράζει το
φυσικό νόμο, ως απαράβατο αρχή βάση της οποίας γίνεται η προαναφερθείσα
σύγκρουση. Υπάρχει συνεχής ροή στο σύμπαν, κίνηση αντιθέτων δυνάμεων,
οικοδόμηση και γκρέμισμα, ανταγωνισμός και συνύπαρξη. Από το χάος όμως
προκύπτει τάξη. Η αντιθετικότητα των αντιμαχομένων δυνάμεων οδηγεί σε νέα
σύνθεση.
Αντιπαραβάλλοντας το απόσπασμα 80 με το απόσπασμα 53 που επίσης
αναφέρεται στον πόλεμο, βλέπουμε ότι ο τελευταίος δεν αναφέρεται μόνο στην
σύγκρουση των έμψυχων αλλά και των άψυχων όντων. Ο πόλεμος οριοθετείται από δύο
οικουμενικούς νόμους, τον ανταγωνισμό που οδηγεί τα όντα στην σύγκρουση , σε
αντίθεση με τη συνύπαρξη που οδηγεί στην ακινησία και το θάνατο. Τίποτε δεν θα
υπήρχε χωρίς τη σύγκρουση και τη σύγκριση των αντιθέτων που οδηγεί στην αρμονία
και την ομορφιά. Δεύτερο την αναγκαιότητα , δηλαδή τους φυσικούς νόμους βάση
των οποίων γίνονται οι κινήσεις στο φυσικό κόσμο. Ο Ηράκλειτος πίστευε στην
καθολική εφαρμογή των φυσικών νόμων γιαυτό και έλεγε χαρακτηριστικά ότι ακόμα
και ο ήλιος δεν μπορεί να τους παραβιάσει. Θεοί και άνθρωποι λοιπόν βρίσκονται
υπό το φυσικό νόμο. Η άποψη αυτή δεν συμφωνεί με τον χριστιανισμό που πιστεύει
ότι ο Θεός , σε εξαιρετικές περιπτώσεις υπερβαίνει τους φυσικούς νόμους με τα
θαύματα.
Μήπως η άποψη του Ηράκλειτου οδηγεί σε μια καταναγκαστική αιτιοκρατία;
Αν δε προδιαγεγραμμένοι νόμοι ρυθμίζουν την αδιάκοπη σύγκρουση των μερών του
σύμπαντος, των ανθρώπων περιλαμβανομένων, που πάει η περίφημη ελευθερία ; Ακόμα
και οι Θεοί του Ηράκλειτου υποτάσσονται στους νόμους αυτούς. Ακόμα όμως και αν
η ελευθερία ήταν μια ψευδαίσθηση θα ήταν μια ευχάριστη ψευδαίσθηση. Δεν είναι
όμως. Οι φυσικοί νόμοι , δίνουν ένα πλαίσιο επιλογών, δεν τις εξαφανίζουν. Όσο
πιο συνειδητοποιημένος είναι ο άνθρωπος, όσο περισσότερο εναρμονίζεται με το
Λόγο, τόσο περισσότερο έλεγχο έχει επί της μοίρας του, υπό την έννοια ότι
συνειδητοποιεί και ελέγχει τις επιλογές του. Υπό αυτή την έννοια είναι αληθές
ότι η γνώση είναι προϋπόθεση και εχέγγυο της ελευθερίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου