Ο Ήρωνας ο Αλεξανδρινός εφευρίσκει το οδόμετρο

       Τί είναι ένα οδόμετρο; Για να απαντήσουμε αυτή την ερώτηση θα πρέπει να φέρουμε στο νου μας την εικόνα ενός ατόμου όταν οδηγεί  αυτοκίνητο. Πως μπορεί ο οδηγός να γνωρίζει σε κάθε στιγμή την ταχύτητα του αυτοκινήτου; Απλούστατα μπορεί ανά πάσα στιγμή να κοιτάξει το ταχύμετρο που βρίσκεται μπροστά του και με την βοήθεια του σχετικού δείκτη να ξέρει  πόσα χιλιόμετρα την ώρα τρέχει το όχημα . Κάτω από το ταχύμετρο υπάρχει ο μιλιοδείκτης του αυτοκινήτου. Αποτελείται από μια σειρά αριθμούς που μεταβάλλονται καθώς κινείται το αυτοκίνητο. Οι αριθμοί αυτοί φανερώνουν την απόσταση που διένυσε το αυτοκίνητο. Για να το καταλάβουμε, μπορούμε να κάνουμε αυτό το απλό πείραμα. Αν πηγαίνετε στη δουλειά με το αυτοκίνητο , σημειώστε σε μια κόλλα χαρτί την ένδειξη του μιλιμέτρου όταν ξεκινήσει το αυτοκίνητο και μετά κάνετε το ίδιο, όταν φτάσετε στον προορισμό σας. Αφαιρώντας το δεύτερο αριθμό από το πρώτο θα ανακαλύψετε την απόσταση που διανύσατε.

         Το οδόμετρο  είναι ο μακρινός παππούς του μιλίμετρου του αυτοκινήτου σας! Είναι μια συσκευή που μετρά την απόσταση που διάνυσε ένα κινούμενο όχημα. Εφεύρεθηκε πριν από είκοσι δύο (22) αιώνες από τον μεγάλο επιστήμονα και εφευρέτη της αρχαιότητας , τον Ήρωνα τον Αλεξανδρινό, τις θαυμαστές εφευρέσεις του οποίου θα δούμε και σε άλλα άρθρα. Σας θυμίζω ότι πέρσι είχαμε δει ότι ο Ήρωνας ήταν ο Εφευρέτης της Ατμομηχανής! Πώς όμως έμοιαζε το δρομόμετρο και πώς λειτουργούσε;

    Το μυστικό του μηχανήματος αυτού ήταν οι οδοντωτοί τροχοί , που μπορείτε να τους δείτε στα σχέδια  που συνοδεύουν το κείμενο.

Ένας οδοντωτός τροχός, είναι ένας τροχός με προεξοχές γύρω γύρω, σαν δοντάκια, που είναι συνδεδεμένος με άλλο οδοντωτό τροχό και αυτός με ένα άλλο και ο ένας μεταδίδει στον επόμενο την κίνηση του. Ο τελευταίος τροχός είναι συνδεδεμένος με ένα δείκτη, η μετακίνηση του οποίου μετρά την απόσταση που διανύθηκε. Αν ο πρώτος οδοντωτός τροχός είναι συνδεδεμένος  με τον τροχό της άμαξας, τότε μαζί με την άμαξα κινούνται διαδοχικά και οι υπόλοιποι οδοντωτοί τροχοί καθώς και ο δείκτης, που ανάλογα με την κίνηση των τροχών μετακινήται και καταγράφει την απόσταση που διάνυσε το όχημα.

       Ας δούμε ένα πρακτικό παράδειγμα. Έστω ότι ο τροχός της άμαξας μας έχει περίμετρο 2 μέτρα. Κάθε 5 στροφές που κάνει ο τροχός, ο πρώτος οδοντωτός τροχός κάνει μια στροφή. Κάθε δέκα στροφές που κάνει ο πρώτος οδοντωτός τροχός, ο δεύτερος κάνει μια στροφή , ενώ κάθε δέκα στροφές του δεύτερου οδοντωτού, μετακινούν τον δείκτη- αποστασιόμετρο* κατά ένα εκατοστό. Αυτό σημαίνει ότι όταν ο δείκτης μετακινηθεί ένα εκατοστό , η άμαξα διάνυσε 2Χ5Χ10Χ10= 1000 μέτρα , δηλαδή ένα χιλιόμετρο. Φυσικά , οι αρχαίοι Έλληνες δεν μετρούσαν αποστάσεις με χιλιόμετρα αλλά με στάδια. Ένα στάδιο αντιστοιχούσε με 185 περίπου σημερινά μέτρα. Ο Ήρωνας προσάρμοσε, όπως ήταν φυσικό άλλωστε, το οδόμετρο του στα μέτρα της εποχής εκείνης.

    Ο Αλεξανδρινός σοφός όμως, δεν περιορίστηκε στο να κάνει ένα μιλίμετρο για τις άμαξες και τα άλλα οχήματα της ξηράς, αλλά κατασκεύασε και το ναυτικό δρομόμετρο, για να μπορούν τα πλοία να μετρούν την απόσταση που έπλεαν στην θάλασσα. Το όργανο αυτό ήταν παρόμοιο με το οδόμετρο, με την διαφορά ότι στο πλοίο δεν είχαμε τροχούς , όπως σε μια άμαξα, αλλά μια φτερωτή, σαν του ανεμόμυλου, που μετέδιδε την κίνηση του πλοίου στους οδοντωτούς τροχούς μέχρι το δείκτη-αποστασιόμετρο.

       Από πού όμως μάθαμε για την σπουδαία αυτή εφεύρεση του αρχαίου σοφού; Ο Ήρωνας φρόντισε να καταγράψει την κατασκευή του οδομέτρου, στο έργο του «Διόπτρα» Με βάση τις γραπτές αυτές περιγραφές, ο Ολλανδός ερευνήτης  Α. Σλέσβικ , ανακατασκεύασε το οδόμετρο το 1987, και το παρουσίασε σε συνέδριο για την τεχνολογία που έγινε στην Αθήνα το ίδιο έτος.

Ένας άλλος ερευνητής, ο Γούντκραφτ , ανακατασκεύασε με παρόμοιο τρόπο, τόσο το ναυτικό δρομόμετρο, όσο και το οδόμετρο. Τα σχέδια των κατασκευών αυτών μπορείτε να τα δείτε πιο κάτω:   

* Αποστασιόμετρο = όργανο που μετρά απόσταση.