Νόμοι και ρητά του Σόλωνα μέρος Β

 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, Α 58-60)

Ο Σόλωνας νομοθέτησε ώστε η απαγγελία των ομηρικών επών ενώπιον του Δήμου να γίνεται με βάση ενότητες με σειρά, ούτως ώστε να μην μένουν πίσω μέρη του ποιήματος. Με τον τρόπο αυτό ο Όμηρος έγινε μέρος της δημόσιας παιδείας και ο λαός ωφελήθηκε περισσότερο από τον Σόλωνα παρά τον Πεισίστρατο¹.

Ο Αθηναίος σοφός όρισε ότι κάθε δεύτερος μήνας είχε 30 μέρες, για να εναρμονίσει το ημερολόγιο της πόλης με τις φάσεις της Σελήνης². Στο βιβλίο του για τους νομοθέτες όρισε πως οι εννέα άρχοντες συνέρχονται από κοινού σε τακτά χρονικά διαστήματα. Κατά τη διάρκεια της εμφύλιας σύγκρουσης ο ρόλος του ήταν συμφιλιωτικός και απέφυγε να πάρει το μέρος συγκεκριμένης παράταξης.

Ρητά

Ο λόγος είναι η εικόνα των έργων³. Βασιλιάς δεν είναι αυτός που έχει τον τίτλο, αλλά ο φορέας της εξουσίας. Ο Νόμος είναι όπως τον ιστό της αράχνης. Συλλαμβάνει τους μικρούς και αδύνατους παραβάτες, ενώ οι ισχυροί διαρρηγνύουν τον ιστό και διαφεύγουν.  Σφραγίδα της Λογικής είναι η σιωπή. O Λόγος, μεστός νοήματος πρέπει να εκφέρεται την κατάλληλη περίσταση. Οι άνθρωποι που φαίνεται να έχουν δύναμη ως υποτακτικοί των τυράννων είναι αχυράνθρωποι στα χέρια τους και η δύναμη τους αυξομειώνεται ανάλογα με τη διάθεση του αφέντη τους.

Όταν ρώτησαν τον Σόλωνα γιατί δεν έκανε Νόμο κατά της πατροκτονίας απάντησε ότι το θεωρούσε  αχρείαστο. Όταν τον ρώτησαν με ποιο τρόπο η αδικία των ανθρώπων θα ελαττωθεί είπε ότι αυτό θα συμβεί όταν αγανακτούν κατά της αδικίας όχι μόνο αυτοί που πλήττονται από αυτήν αλλά και αυτοί που δεν πλήττονται⁴ . Ο πλούτος γεννά τον κορεσμό και ο κορεσμός τη βίαιη και προσβλητική συμπεριφορά⁵. Ο Σόλωνας, όπως είπαμε και πιο πάνω καθιέρωσε το σεληνιακό ημερολόγιο. Εμπόδισε τον Θέσπη να παρουσιάζει τις τραγωδίες του λέγοντας ότι η ψευδολογία είναι ανώφελη. Καταδίκασε τον αυτοτραυματισμό του Πεισίστρατου ως δημαγωγική πράξη.

Ο Απολλόδωρος⁶ στο έργο του «Φιλοσοφικές Σχολές» αναφέρει ότι ο Σόλωνας έδωσε τις ακόλουθες συμβουλές:

1.       καλοκἀγαθίαν ὅρκου πιστοτέραν ἔχε. (Πίστευε αυτόν που έχει τίμιο χαρακτήρα παρά αυτόν που ορκίζεται συχνά.⁷)

2.       Μὴ ψεύδου.

3.       Τὰ σπουδαῖα μελέτα. ( Να μελετάς τα ουσιώδη και σημαντικά πράγματα, όχι τα ασήμαντα )

4.       Φίλους μὴ ταχὺ κτῶ· οὓς δ' ἂν κτήσῃ μὴ ἀποδοκίμαζε. ( Να μην αποκτάς εύκολα φίλους. Αν κάποιος όμως δοκιμαστεί και φανεί πραγματικός φίλος, κράτα τον, μην τον αποδοκιμάσεις)

5.       Ἄρχε πρῶτον μαθὼν ἄρχεσθαι. ( Αυτός που θέλει να άρχει πρέπει απαραίτητα να περάσει από το στάδιο του αρχόμενου πολίτη  

6.       Συμβούλευε μὴ τὰ ἥδιστα, ἀλλὰ τὰ ἄριστα. (Να συμβουλεύεις για τα άριστα θέματα και όχι για αυτά που προσφέρουν ηδονή )

7.       Νοῦν ἡγεμόνα ποιοῦ. (Κάνε τη λογική και το νου κριτήριο των αποφάσεων σου )

8.       Μὴ κακοῖς ὁμίλει. (Μην συναναστρέφεσαι κακούς ανθρώπους )

9.       θεοὺς τίμα,  (Να τιμάς τους Πατρώους Θεούς )

10.    γονέας αἰδοῦ⁸. ( Να σέβεσαι τους γονείς σου )

Ο Μίμνερμος, λυρικός ποιητής από την Ιωνία έγραψε: Μακάρι ο θάνατος να μ’ εύρισκε ανέμελο και υγιή στα εξήντα μου χρόνια και ο Σόλωνας τον κατέκρινε λέγοντας. « Τον στίχο εκείνο πέτα τον και μη ζηλεύεις που εγώ τον σκέφτηκα καλύτερα. Άλλαξε τον φίλε μου κι ας είναι έτσι το τραγούδι. « Μακάρι στα ογδόντα να μ’ εύρει του θανάτου η μοίρα.»

Σημειώσεις

1.       Ο Πεισίστρατος διάταξε την καταγραφή των ομηρικών επών που μέχρι τότε ήταν μέρος της προφορικής παράδοσης. Ο Σόλωνας όμως έκανε τη δημόσια απαγγελία του Ομήρου μέρος της ζωής της πόλης.

2.       Η μέση διάρκεια του σεληνιακού μήνα είναι 29,53 ημέρες, έτσι οι μήνες στο ημερολόγιο της Αθήνας είχαν εναλλάξ 29 και 30 μέρες.

3.       Ἔλεγε δὲ τὸν μὲν λόγον εἴδωλον εἶναι τῶν ἔργων

4.       Πῶς τε ἥκιστ' ἂν ἀδικοῖεν οἱ ἄνθρωποι, « Εἰ ὁμοίως, » ἔφη, « ἄχθοιντο τοῖς ἀδικουμένοις οἱ μὴ ἀδικούμενοι. »

5.       « τὸν μὲν κόρον ὑπὸ τοῦ πλούτου γεννᾶσθαι, τὴν δὲ ὕβριν ὑπὸ τοῦ κόρου. »

6.       Επικούρειος Φιλόσοφος του 2^ου π.Χ. αιώνα, διάδοχος του Επίκουρου και επικεφαλής του «Κήπου»

7.       Παράβαλε τα λόγια του Ιησού. Εγώ δε λέγω υμίν μη ομόσαι όλως· Έστω δε ο λόγος υμών ναί ναί, ου ου· το δε περισσόν τούτων εκ του πονηρού εστιν». 

8.       τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, ίνα εύ σοι γένηται, και ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γης  ( Έξοδος κεφάλαιο Κ )