O Σόλωνας απελευθερώνει τη Σαλαμίνα από το ζυγό των Μεγαρέων

 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, Α 46-48

Η ιδιαίτερη πατρίδα του Σόλωνα, η Σαλαμίνα, ήταν το μήλο της έριδας μεταξύ Αθηναίων και Μεγαρέων. Στην Αθήνα επικρατούσε κλίμα ηττοπάθειας μετά από αλλεπάλληλες ήττες στη διαμάχη με τους Μεγαρείς, γι’ αυτό ψήφισαν στη Συνέλευση να καταδικάζεται σε θάνατο όποιος θα πρότεινε πάλι πόλεμο για ανάκτηση της Σαλαμίνας.

Ο Σόλωνας για να σώσει την ιδιαίτερη πατρίδα του τα έπαιξε όλα για όλα. Πήγε στη συνέλευση και με τη βοήθεια κήρυκα ανάγνωσε στη συνέλευση ελεγειακό του ποίημα, με το οποίο   εξυμνούσε την ιδιαίτερη πατρίδα του Σαλαμίνα. Κατάφερε έτσι χωρίς να κάνει άμεση αναφορά σε κήρυξη πολέμου και να παραβιάσει το ψήφισμα,

να συγκινήσει τους Αθηναίους και να διεγείρει το πατριωτικό τους συναίσθημα. Σύσσωμοι οι Αθηναίοι ξέχασαν το ηττοπαθές ψήφισμα και πήραν τα όπλα εναντίον των Μεγαρέων. Η Σαλαμίνα απελευθερώθηκε χάρη στο  Σόλωνα. Οι στίχοι που συγκίνησαν τους Αθηναίους περισσότερο ήταν οι ακόλουθοι: /Καλύτερα πατρίδα ν’ αλλάξω/Να γίνω Σικινίτης ή πολίτης της Φολέγανδρος/γιατί γρήγορα θα μαθευτεί ο πικρός λόγος/Ότι είμαι ο Αθηναίος που πρόδωσε τη Σαλαμίνα/ Στη Σαλαμίνα ας τραβήξουμε/για το χιλιάκριβο να αγωνιστούμε νησί/ να ξεπλυθεί επιτέλους η ντροπή/

Επειδή φοβόταν ότι κάποιοι θα τον κατηγορούσαν ως πολεμοκάπηλο και για να αποδείξει ότι ο πόλεμος για τη Σαλαμίνα ήταν απελευθερωτικός και όχι επιθετικός, άνοιξε μερικούς τάφους στο νεκροταφείο του νησιού και έδειξε στους παριστάμενους ότι τα ταφικά έθιμα της Σαλαμίνας ήταν πανομοιότυπα με τα αθηναϊκά. Οι τάφοι και οι νεκροί ήταν στραμμένοι προς την ανατολή όπως και στην Αθήνα. Οι επιγραφές πάνω στους τάφους δήλωναν το Δήμο προέλευσης των νεκρών κατά το αθηναϊκό έθιμο. Ήθελε να δείξει, και προφανώς το πέτυχε, πως  ο αγώνας για τη Σαλαμίνα έγινε υπέρ βωμών, εστιών και για τη σωτηρία των μνημείων των προγόνων από τη βεβήλωση¹.

Την ίδια περίοδο οι Αθηναίοι προσάρτησαν τη θρακική χερσόνησο με προτροπή του Σόλωνα, που διείδε την στρατηγική σημασία του ελέγχου του Ελλησπόντου για το Αθηναϊκό εμπόριο.

Σημειώσεις

1.     Ω Παίδες Ελλήνων, ίτε ελευθερούτε Πατρίδ', ελευθερούτε δε Παίδας, γυναίκας, Θεών τε Πατρώων έδη θήκας τε προγόνων. Νυν υπέρ πάντων αγών

(Παιάνας Σαλαμινομάχων, Αισχύλος Πέρσαι 402-405  Απόδοση: Ω, παιδιά της Ελλάδας, εμπρός για να ελευθερώσετε την πατρίδα, τα παιδιά, τις γυναίκες, τους βωμούς των πατρώων θεών και τους τάφους των προγόνων σας. Τώρα είναι ο υπέρ πάντων αγών